Volle Snoge herdenkt Kristallnacht met Sigrid Kaag

De Kristallnachtherdenking in Amsterdam van 2023 is goed en waardig verlopen. In de Portugees-Israëlietische Synagoge (Snoge) waren meer dan achthonderd mensen aanwezig. Zij zagen en hoorden verschillende sprekers, waaronder demissionair vicepremier Sigrid Kaag (D66). Vooraf was in Joods Nederland veel te doen om haar komst. Na afloop verklaarde zij aan Jonet.nl het een mooie en beladen bijeenkomst te hebben gevonden. Ze wil terugkomen in Joods Nederland.

Op scherp

De jaarlijkse plechtigheid was dit keer extra beladen vanwege de oorlog tussen Israël en Hamas. Alles was gedaan om antisemieten en anti-Israëlische activisten buiten de deur te houden. De normaal al goed bewaakte Snoge was veranderd in een vesting met een veiligheidsring eromheen. Nog nooit was tijdens een Kristallnachtherdenking zoveel politie, ME, marechaussee en beveiligingspersoneel op de been. Ook hing er een politiehelikopter in de lucht. Alles en iedereen stond op scherp.

Wopke weg

Binnen zaten achthonderd Joodse en niet-Joodse gasten om de Kristallnacht – de pogrom die in de nacht van 9 op 10 november 1938 in nazi-Duitsland plaatsvond en het begin van de Sjoa vormde – te herdenken. Onder meer GroenLinks-PvdA-lijsttrekker Frans Timmermans en Tweede Kamervoorzitter Vera Bergkamp (D66) waren aanwezig. Grote afwezige was Eurocommissaris Wopke Hoekstra. De CDA’er was een van de genodigden maar kwam niet opdagen. Hoofdspreker van de avond was was Sigrid Kaag.

Waarschuwing

De plechtigheid begon met het relaas van Mirjam Weitzner-Smuk (93), die de Kristallnacht in 1938 als achtjarig meisje in Essen meemaakte. Zij vertelde hoe haar vader erachter kwam dat er een pogrom aankwam en zijn gezin opdroeg naar familie aan de rand van de stad te gaan. Hijzelf vluchtte ook voor het geweld. De volgende dag lagen dode mensen in de straten, waren winkelruiten gesneuveld en Joodse woningen uitgebrand. Weitzner-Smuk kwam later in Nederland terecht en overleefde de Sjoa. Zij waarschuwde donderdag iedereen voor de herhaling van de haat en het geweld van toen.

Spiegel

Voorzitter Chanan Hertzberger van het Centraal Joods Overleg (CJO) hield de Nederlandse samenleving in zijn boodschap een spiegel voor. Amerika en Frankrijk verdedigden zich na de aanslagen van 9/11 in 2001 en Bataclan in 2015, maar waar de reactie tegenover Israël na 7 oktober ook was dat het zich mocht verdedigen is daar al snel de klad in gekomen, aldus Hertzberger. Hij waarschuwde voor Hamas en voor het relativeren of goedpraten van wat die terreurorganisatie doet.

Vermoorden

“Het enige doel van Hamas is de vernietiging van de Staat Israël en het vermoorden van Joden, in Israël en daarbuiten. Hoeveel doden daarbij vallen, ook aan Palestijnse zijde, is ondergeschikt. Ik citeer wederom Hamas: We love death as much as the Jews love life,” zei Hertzberger in de Snoge. “Als er een les is die wij hebben geleerd van de Sjoa, dan is het dat als mensen zeggen dat ze je willen vermoorden dat ze daarmee bedoelen dat ze je willen vermoorden, en uiteindelijk zullen proberen je te vermoorden.”

Dieptepunten

Hertzberger somde de dieptepunten van de laatste weken op: van het wel of niet ophangen van de Israëlische vlag tot het ‘waandenken van de woke-aanhangers’ en van het toegenomen antisemitisme tot aan ‘de open brieven van gelegenheidsallianties van filmmakers, advocaten, academici, klimaatactivisten en studenten’. “Veel politici en bestuurders hebben mij de afgelopen weken gevraagd wat ze voor de Joodse gemeenschap kunnen doen. Wat ik dan antwoord, is dit: Spreek u ondubbelzinnig, luid en duidelijk uit tegen antisemitisme. Spreek u ondubbelzinnig, luid en duidelijk uit tegen terrorisme. Spreek u ondubbelzinnig, luid en duidelijk uit, ook als dit tot moeilijke gesprekken leidt.”

Kaag vertelt

In haar rede legde demissionair vicepremier Kaag het kabinetsbeleid nogmaals voor. Israël mag zichzelf verdedigen en verdient steun, maar moet zich wat Nederland betreft houden aan het internationaal recht en humanitair oorlogsrecht, ‘om zo onschuldige burgerslachtoffers te voorkomen en tijdig voldoende humanitaire steun mogelijk te maken’. “Met de EU bepleit Nederland humanitaire pauzes.” Verder pleitte ze voor de tweestatenoplossing, het einddoel waar ook alle andere EU-landen voor zijn.

Leedvermaak

De rest van Kaags speech ging over Kristallnacht en de betekenis ervan. Ze haalde het toneelstuk ‘Leedvermaak’ van Judith Hertzberg aan. “Daarin zegt een van de karakters: ‘Je hoort altijd dat het vergéten van die tijd zo pijnlijk is, dat het feit dat de jongere generatie er gewoon overheen leeft, het nóg erger maakt, dat isolement’. “In haar Leedvermaak-trilogie schetst Judith Herzberg een indringend beeld van hoe de Sjoah na de nazitijd doorwerkte, tot in de tweede en derde generatie aan toe. Het verdriet om de doden dat nooit slijt, en de angst die altijd blijft – soms latent, onder de oppervlakte, en soms heel aanwezig, zoals nu.”

Ook nu

Kaag: “Ook nú zien we bedreigingen en uitingen van antisemitisme, waarvan we niet weten waartoe ze zullen leiden. Het aantal antisemitische incidenten is volgens cijfers van het CIDI sinds 7 oktober verachtvoudigd. Bijeenkomsten worden afgelast. Er staat Marechaussee bij synagogen, scholen en andere Joodse instellingen. Die staat daar niet voor niets. Die staat daar niet alleen omdat iemand iets heeft geroepen, gemaild of gepost. Niet vanwege de woorden. Die staat daar omdat het risico altijd bestaat dat mensen de woorden omzetten in daden. Omdat het gif van de taal van haat nog steeds werkt: mensen voedt en tot actie aanzet.”

Overeenkomsten

De demissionair minister van Financiën en vicepremier pleitte in haar rede voor het zoeken naar overeenkomsten in plaats van verschillen. “Door te blijven zoeken naar overeenkomsten in plaats van verschillen. Door niet tegenover elkaar maar om elkaar heen te gaan staan. Door compassie te tonen in plaats van haat, en te blijven geloven in het goede; soms tegen beter weten in.” Na Kaag volgden de ambassadeurs van Israël en Amerika. Die laatste nam ruim de tijd en koos voor het vluchtverhaal van haar familie uit India. ook was ze zeer vereerd om op deze avond te mogen spreken.

Veel te doen

Vooraf was veel te doen geweest over de komst van Kaag naar de Snoge. Critici op sociale media stelden dat zij niet op deze avond hoorde te spreken omdat ze in het verleden met PLO-leider Yasser Arafat op de foto ging en omdat zij vinden dat ze als minister voor Ontwikkelingssamenwerking een Palestijnse terreurorganisatie financieel had gesteund. Er was zelfs een petitie opgezet die oproep om ‘Madame Kaag’ weg te houden uit de Snoge. Zeker 221 mensen ondertekenden hem.

Reactie Kaag op ophef

Na afloop van de bijeenkomst zei Kaag tegen Jonet.nl het debat over haar komst niet te hebben gevolgd. “Ik zit niet op sociale media met redenen,” aldus de politica, die zei te zijn gevraagd als vicepremier en als mens. “Ik weet wie ik ben en dat is mijn boodschap. Dit verhaal was mijn verhaal, ook namens het kabinet.” Het doet haar wel pijn en verdriet dat mensen zo tegen haar komst hebben geageerd. “Ik kan niet iedereen ervan overtuigen wie ik ben, dus ik laat het maar wat het is. Wel denk ik dat het merendeel van de mensen in Nederland weten wie er in hun kabinet zit en wat zij doen.”

‘Onderschat mij niet’

Voor Kaag vond de herdenking een mooi en beladen moment. “Ook als je kijkt naar wat er nu gebeurt in het Midden-Oosten sinds de vreselijke terreuraanval van Hamas. Ik ervaar het ook als een morele plicht om hier te staan en nu ik nog de verantwoordelijkheid vanuit het kabinet om dat uit te dragen.” Ze gaat de politiek uit, maar wil terug keren in Joods Nederland. “Als men mij vraagt, ben ik altijd zeer gewillig om te komen. En vergis je niet: ik heb veel Joodse vrienden in Nederland en de wereld. Ik kom gelukkig vaker in een synagoge of bij een bat of bar mitswa. Onderschat mij niet,” zei zij met een knipoog.