‘Waar is de middelpuntzoekende kracht?’ – gastcolumn Daphne Meijer

“Ach, hadden we in Nederland maar een organisatie als J-Street.”

Als ik een stuiver kreeg iedere keer als ik iemand dit hoorde verzuchten, kon ik de oprichtingsacte van een Nederlandse versie van J-Street bij de notaris laten passeren, met voldoende geld in de pot voor een grote reclamecampagne. Maar J-Street bestaat niet in Nederland. Er is ooit wel een poging ondernomen om, naar Frans voorbeeld, de Nederlandse J-Call op te richten, maar deze is gesneuveld in schoonheid.

Ik heb het idee, na een beetje doorvragen, dat het verlangen naar J-Street minder te maken heeft met wat J-Street in de praktijk vindt en doet, dan met een gemis in Nederland. Ik beluister een behoefte aan een organisatie in het palet die het gat opvult tussen het CIDI en Een Ander Joods Geluid. In het midden. Waar een heimische sfeer hangt, een beetje zoals het vroegere Blanes, met een vleugje Naches-gezelligheid en met wat politieke invloed zoals ooit de Nederlandse Vrienden van Vrede Nu. Voor Joden die te oud zijn voor Haboniem en te links voor de sjoelbesturen. Waar ook Joden zonder rabbinale goedkeuring welkom zijn en waar niemand binnen vijf seconden wordt uitgescholden voor ‘fascist’, dan wel voor ‘zelfhatende antisemiet’.

Die plek bestaat niet, om meerdere redenen en laat ik er nu eens vier noemen.
Nummertje een: nostalgie naar bijeenkomsten van vijfentwintig jaar geleden slaat natuurlijk nergens op. Iedereen is online, waarom in een zaaltje gaan zitten? Maar stel dat er voldoende belangstelling bestaat voor een fysieke plek om samen te komen. Een café, of een grasveld in een park.
Waar zouden we het dan over kunnen hebben? Politiek? Antisemitisme? Israël? De Palestijnen?

Dat wordt gezellig.

Nostalgie naar de standpunten die iedereen vijfentwintig jaar geleden innam, is eveneens een non-starter. Laat ik een gedachtenexperiment doen. Stel nu dat niemand de afgelopen vijfentwintig- dertig jaar van mening is veranderd, of zelfs maar een beetje is opgeschoven naar de ene kant of de andere. Alsof alles wat we sinds de moord op Yitzhak Rabin tot de Brexit hebben meegekregen, geen enkele invloed op welk standpunt dan ook heeft gehad. Dezelfde consensus van toen heerst nog steeds.
Dat is toch een illusie?

Intussen is het midden verdwenen en is de rest van de wereld naar de flanken opgeschoven. ‘The center cannot hold’, dichtte W.B. Yeats honderd jaar geleden. Het is de beroemdste regel uit zijn bekendste gedicht, The Second Coming, en er gaat een halve regel aan vooraf: ‘Things fall apart.’ Yeats schreef The Second Coming naar aanleiding van de nasleep van de Eerste Wereldoorlog en de chaos die hij als Ier om zich heen zag: in die jaren vooral de strijd voor de Ierse onafhankelijkheid. Het kwam uiteindelijk wel goed, maar inmiddels zijn we een eeuw verder, is er overal veel onrust en vallen Yeats’ dingen opnieuw uiteen. 

Ook op het onderwerp Israël Palestina is het centrum kapot. Mijn punt drie. Je kunt niet in het midden een beetje vredesactivist zijn (post-Oslo, maar ook de hoop vestigend op die ene Barghouti en Hanan Ashrawi en de mensen van Merets) in een totaal versplinterd politiek landschap, waar de energie op de flanken zit. Als degenen die hopen op een Nederlandse J-Street-achtige organisatie zouden zien wat J-Street vindt en J-Street doet, zouden ze daar waarschijnlijk minder naar verlangen. Zelfs meewegend dat de Amerikaanse politieke situatie een totaal andere is dan de Nederlandse, is J-Street radicaler dan sommige Nederlandse Joden-van-het-midden lief is. Maar wat niet weet, wat niet deert. Ignorance is bliss, en dat geldt zeker in dit geval.

‘Zelfs al zou iemand er in Joods Nederland naar verlangen, dan nog zou het niet lukken, want er ís geen eenheid’
Daphne Meijer

De Amerikaanse Vrienden van Vrede Nu, the New Israel Fund, al die eertijdse pijlers van het centrum, zij zijn in de perceptie allemaal opgeschoven, omdat alle verhoudingen in de loop der jaren zo radicaal gewijzigd zijn. Nogmaals: wat niet weet, wat niet deert. Maar wie zich hier blind en doof voor houdt, heeft misschien gemist wat er gebeurd is met de directeur van The New Israel Fund, David Myers.
Myers, hoogleraar Joodse Geschiedenis in Los Angeles, werd een paar maanden geleden benaderd om lid van de Raad van Advies van het Joods Museum in Berlijn te worden. Myers is een keurige meneer: huisvader, sjoelganger, J-Street conferentiespreker, tsedaka-gever. Zijn benoeming kon uiteindelijk niet doorgaan, want The New Israel Fund was te problematisch voor de lokale politici en de types die zeggen de Joden in Duitsland te vertegenwoordigen. Over de situatie in Duitsland valt veel meer te zeggen, maar dat is allemaal te googlen.
Als iemand van The New Israel Fund in ons buurland zelfs al een te controversiële persoon is, wat zegt dit over de middenjoden in ons midden, en hun positie? The New Israel Fund! Dat baken van zachtmoedige bedoelingen!

Tenslotte. “De revolutie moet praktisch worden georganiseerd vanuit eenheid”, las ik laatst op Facebook, of was het Twitter? Een citaat van Lenin, serieus gebruikt in een online discussie. Ik vond dat zo buitenissig ouderwets, dat ik het direct gekopieerd heb. Mijn punt vier. Voor mij hoeft die revolutie niet, maar zelfs al zou iemand er in Joods Nederland naar verlangen, dan nog zou het niet lukken, want er ís geen eenheid. Dat kan ook niet, want hiervoor lopen de meningen veel te veel uiteen. De enige manier om het met elkaar uit te houden, is allerlei zaken dus niet te bespreken.

‘De enige manier om het met elkaar uit te houden, is allerlei zaken dus niet te bespreken’Daphne Meijer

Maar zouden we het niet een beetje kunnen proberen? Zelfs al zouden de middenjoden zich niet bezig willen houden met Israël Palestina, dan nog is er voldoende dat aan de orde kan/moet komen. Minutieuze verschillen van inzicht met andere Joden kunnen een goede reden zijn om thuis liever nog een potje Candy Crush te spelen, dan het gesprek aan te gaan over actuele kwesties. Maar die actuele kwesties hebben aandacht nodig! Op de rechterflank is een grote knuffelpartij bezig tussen Forum voor Democratie, SGP, CU, PVV, de Israëlische ambassade en organisaties die zeggen ons te vertegenwoordigen, zoals het CJO en het CIDI.
Het hoeft niet direct tot een hele revolutie te leiden, maar iemand zou de Joodse vertegenwoordigers toch tot de orde kunnen roepen?

Waar is de middelpuntzoekende krácht?

Daphne Meijer is publiciste, Neerlandica en is voor GroenLinks actief voor de bestuurscommissie in het Amsterdamse stadsdeel Oost.

Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.