Wat vinden partijen over Joodse thema’s en Israël? – TK-verkiezingen
De Tweede Kamerverkiezingen staan weer voor de deur. Na de val van kabinet Rutte IV mogen de burgers op woensdag 22 november opnieuw naar de stembus. Jonet.nl zocht uit wat de verschillende politieke partijen in hun verkiezingsprogramma’s hebben staan over Joodse thema’s en andere onderwerpen zoals Israël en het conflict met de Palestijnen. Een overzicht op volgorde naar gemiddelde grootte van de partijen in de peilingen, die volgens diezelfde peilingen na de verkiezingen terugkeren in de Kamer.
Nieuw Sociaal Contract
Waar NSC, de nieuwe partij die Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt in de zomer oprichtte, staat voor wat betreft Joodse zaken en Israël wordt uit het verkiezingsprogramma niet duidelijk. Wie goed speurt kan alleen zien dat NSC niet wil tornen aan artikel 23 in de Grondwet, het artikel dat de vrijheid van onderwijs regelt. In die zin is de partij voor het handhaven van Joodse scholen met overheidssteun. Het Joods speciaal onderwijs is bij NSC gegarandeerd. Ook zegt Omtzigts partij tegen het dragen van religieuze kenmerken bij de politie te zijn, wat er bijvoorbeeld op neer komt dat Joden met een kippa niet bij de politie kunnen als zij die willen blijven dragen. Verder wil NSC ‘alle vormen van discriminatie’, dus ook antisemitisme bestrijden. Wie meer wil weten over leider Omtzigt en het conflict tussen Israël en de Palestijnen, moet kijken naar zijn stemgedrag in de Tweede Kamer: daar stemde hij vrijwel altijd met de pro-Israëlische partijen mee.
VVD
De VVD heeft zich sinds de kabinetten Rutte specifiek opgeworpen als een bestrijder van antisemitisme. In het verkiezingsprogramma staat daarover: ‘We versterken de nationale aanpak antisemitisme en de positie van de nationaal coördinator om de Joodse gemeenschap niet alleen een geschiedenis, maar ook een toekomst te geven in ons land. Het ontkennen of bagatelliseren van de Holocaust vormt een wezenlijk onderdeel van hedendaags antisemitisme en hoort dan ook niet thuis in onze samenleving’. Ook in de sportwereld mag antisemitisme niet voor komen, aldus de VVD. De partij wil tevens dat ambtelijke gezagsdragers, zoals politiemensen, niet aan godsdienstige uitingen doen. Over Israël en de Palestijnen staat in het verkiezingsprogramma van de VVD niets en over artikel 23 stelt de partij dat alle leerlingen op scholen welkom moeten zijn. Onder artikel 23 mogen scholen nu leerlingen weigeren, zo ook Joodse scholen, maar als het aan de VVD ligt, wordt dat verboden. Lijsttrekker Dilan Yesilgöz gaat er prat op dat haar man een Joodse achtergrond heeft.
PVV
Het verkiezingsprogramma van Geert Wilders heet ‘Nederlanders weer op 1’ en is in vergelijking met voorgaande jaren veel uitgebreider. Over Israël is hij duidelijk: ‘De PVV is een grote vriend van de enige echte democratie in het Midden-Oosten, Israël. Ook cultureel is Nederland zeer verbonden aan Israël. De banden met Israël zullen onder meer worden versterkt door onze ambassade te verhuizen
naar Jeruzalem. De Nederlandse vertegenwoordiging in Ramallah bij de corrupte Palestijnse Autoriteit wordt onmiddellijk gesloten. Nederland heeft immers al een ambassade in Amman, de hoofdstad van de enige echte Palestijnse staat: Jordanië’. Er staat niets in het program over antisemitisme, wel over discriminatie. Wilders wil dat de discriminatie van autochtone Nederlanders stopt en zegt dat de Nationaal Coördinatie Discriminatie en Racisme weg moet. Over de nationale antisemitisme-coördinator zegt hij niets. Zijn partij gaat wel een stapje verder in het institutionaliseren van de Joodse basis van de Nederlandse samenleving: ‘We leggen grondwettelijk vast dat onze Joods-christelijke en humanistische wortels de dominante en leidende cultuur vormen in Nederland’. Artikel 23 blijft bij de PVV helemaal overeind en zoals verwacht is Wilders tegen geloofsuitingen bij de politie. Dan is er nog het ritueel slachten: daar is de PVV op tegen. Uit het programma: ‘Dieren dienen te worden beschermd tegen mishandeling, dorst, honger, pijn, stress en uitputting. Ze hebben recht op betaalbare, goede veterinaire zorg. De PVV wil dat dieren onomkeerbaar bedwelmd zijn vóórdat ze worden aangesneden of opengereten. Er komt een verbod op ritueel slachten’ [omkeerbaar bedwelmen mag volgens de Joodse voorschriften niet, maar wel volgens de meeste islamitische opvattingen – red.]
GroenLinks-PvdA
Binnen de partijcombinatie van lijsttrekker Frans Timmermans was veel te doen over het Israël-standpunt. Daarover is een ruime paragraaf in het verkiezingsprogramma te lezen. GroenLinks-PvdA gaat voor de bekende tweestatenoplossing voor het conflict, maar wil wel dat producten uit de betwiste gebieden worden geboycot en dat kolonisten uit die gebieden niet meer zonder visum naar de EU mogen reizen. Mocht Israël zich bijvoorbeeld niet aan VN-resoluties houden, dan moet Nederland stoppen met de militaire samenwerking met Israël. Verder pleit de partijcombinatie voor het hameren op een democratische rechtsstaat in zowel Israël als de Palestijnse gebieden en het einde maken van de detentie van kinderen in Israëlische gevangenissen. Op binnenlands gebied is GroenLinks-PvdA tegen antisemitisme: ‘Op scholen wordt meer aandacht besteed aan de Holocaust, hedendaags antisemitisme en de Joodse geschiedenis en cultuur. Daarnaast zetten we ons de komende jaren in voor een brede Europese aanpak van antisemitisme, onder andere door sociale internetplatforms te verplichten hiertegen op te treden’. Bij de politie mag iedereen zich van GroenLinks-PvdA uiten zoals hij wil. Ouders met kinderen in het Joods onderwijs krijgen geen leerplichtontheffing en geen vergoeding voor het leerlingenvervoer meer.
BBB
‘BBB bestrijdt alle vormen van antisemitisme. We gebruiken de definitie van antisemitisme die eind 2018 door de Tweede Kamer is aangenomen. Wij hanteren hierbij de IHRA-definitie’, schrijft de Boer Burger Beweging van Caroline van der Plas in het programma, waar een hele alinea over antisemitisme in is opgenomen. Zo wil BBB dat bij het verbod op discriminatie extra wordt gelet op antisemitisme en dat de overheid erkent dat antisemitische sentimenten in de Nederlandse samenleving groeien. BBB ziet dit op vier plekken: aan extremistische randen van de Islamitische gemeenschap, onder aanhangers van complottheorieën, in online omgevingen waar extreem-rechtse jongeren samenkomen en via linkse sociale media waar legitieme kritiek op de staat Israël kan omslaan in antisemitisme’. Over Sjoa-onderwijs zegt de partij: ‘Onderwijs over de Tweede Wereldoorlog en de vervolging van Joden is belangrijk voor Nederland om antisemitisme te bestrijden. Kinderen moeten ook begrijpen dat Joden deel uitmaken van de Nederlandse samenleving en dat het Jodendom niet alleen iets uit het verleden is’. Verder wil BBB de antisemitisme-coördinator blijven financieren en wil de partij dat de overheid niet meer praat met organisaties die zich aan antisemitisme schuldig maken. Met Israël moet Nederland meer samenwerken op het gebied van de landbouw, aldus Van der Plas. Over het conflict staat er niets.
D66
De partij van lijsttrekker Rob Jetten zegt pal te staan voor wie je wil zijn in Nederland. ‘Geloof en levensovertuiging is iets persoonlijks en de manier waarop je je geloof belijdt, hoort een eigen keuze te zijn. D66 zal altijd opstaan tegen haat, discriminatie en geweld op grond van religie en levensbeschouwing, zoals islamofobie, antisemitisme of wanneer je kiest om geen godsdienst aan te hangen. We pleiten voor meer onderzoek naar discriminatie op grond van religie en levensovertuiging en maken de bestrijding hiervan onderdeel van een brede aanpak van discriminatie’, schrijft de partij in het program. Waar het gaat om het conflict tussen Israël en de Palestijnen spreekt D66 van het handhaven van het internationaal recht. Het program heeft het over ‘Palestina’ en zegt dat het opleggen van sancties tegen bijvoorbeeld Israël tot de mogelijkheden behoort als het internationaal recht overtreden wordt. Op scholen wil D66 discriminatie tegengaan, evenals op andere plekken zoals de werkvloer. Net als de VVD wil de partij dat alle kinderen op iedere school welkom zijn. Ook moet er worden opgetreden tegen gedwongen religieuze huwelijken of ‘huwelijkse dwang’.
SP
De Socialistische Partij (SP) van Lilian Marijnissen heeft niets in haar verkiezingenprogramma staan over antisemitisme. Wel komt de partij op tegen discriminatie. ‘We gaan tweedeling tegen en accepteren geen enkele vorm van discriminatie, door niemand. Discriminatie bestrijden we altijd en overal, op basis van klasse, kleur, seksuele geaardheid, religie, leeftijd, of wat ook. De politie en het OM krijgen meer mensen en mogelijkheden om discriminatie te onderzoeken en te vervolgen’. Discriminatie kan wat de SP betreft ook zijn waar het gaat over inkomensverschillen. Artikel 23 van de Grondwet gaat wat Marijnissen betreft op de schop. ‘De vrijheid om een school te stichten mag geen vrijbrief zijn om jongeren uit te sluiten. Elke school dient iedere leerling of docent in principe te accepteren. Levens- of geloofsovertuiging mag hierbij geen rol spelen. Op elke school krijgen kinderen les over de waarden, de rechten en plichten die gelden in onze samenleving’. Over het conflict tussen Israël en de Palestijnen hebben de democratisch-socialisten niets in het programma opgenomen.
CDA
Waar andere partijen spreken over antisemitisme in de brede zin, benoemt het CDA anti-Joodse leuzen in de voetbalwereld. Dit valt te lezen in een alinea over een ‘respectvolle samenleving’. Het gaat er voor het CDA om te blijven praten met elkaar over fatsoen, normen en waarden. ‘De voetbalbond die de wedstrijd stil legt bij antisemitische en andere discriminerende spreekkoren. Het herstel van het gezag van de leraar op school en de agent op straat. Het gesprek op de werkvloer over grensoverschrijdend gedrag. Deze voorbeelden laten zien hoe de samenleving zelf aan de slag kan om Nederland fatsoenlijker en respectvoller te maken’. In de buitenlandse paragraaf is een alinea ingericht over het conflict tussen Israël en de Palestijnen: ‘In het Midden-Oosten-vredesproces blijft Nederland zich inzetten voor de tweestatenoplossing en het verbeteren van de samenwerking tussen Israëliërs en Palestijnen’. Verder ziet het CDA ‘kerken en andere geloofsgemeenschappen [ook Joods, red.] als maatschappelijke partners, want geloof geeft de moed, inspiratie en troost om het goede voor een ander te doen’.
PvdD
De Partij voor de Dieren wil al jaren af van de Joodse rituele (‘onverdoofde’) slacht, zo ook in haar verkiezingsprogram van 2023. De club van lijsttrekker Esther Ouwehand schrijft daarover: ‘Het verbod op onverdoofd slachten gaat voor iedereen gelden: de uitzondering die ten behoeve van religieuze slacht op dit verbod is gemaakt, wordt geschrapt. Zolang er nog onverdoofd geslacht wordt, geldt verplichte etikettering en wordt uitgesloten dat er onverdoofd wordt geslacht voor de export of de reguliere binnenlandse markt’. Ook wil de dierenpartij dat Nederland druk uitoefent op Israël ‘om te stoppen met de bezetting en annexatie van Palestijns gebied, met het apartheidsregime én de grove schendingen van mensenrechten en het internationaal recht. Nederland voegt zich bij de 138 VN-lidstaten die Palestina hebben erkend. De Nederlandse ambassade gaat niet naar Jeruzalem verhuizen’. De militaire samenwerking met Israël moet worden gestopt. In Nederland mogen niet politiemensen, maar BOA’s van de PvdD een kippa of hoofddoek dragen.
FvD
Het extreem-rechtse Forum voor Democratie staat op ongeveer vijf zetels in de peilingen. De partij van leider Thierry Baudet zegt in het programma echter weinig over Joodse thema’s. In ieder geval wil het artikel 23 in de grondwet behouden zoals het is, zodat ook het Joods bijzonder onderwijs doorgang kan vinden. Over het conflict tussen Israël en de Palestijnen wordt niet gerept. Wel wordt Israël genoemd in het hoofdstuk over ruimtevaart. Nederland moet met een eigen ruimtevaartprogramma komen en Israël wordt daarin door FvD als voorbeeld aangenomen, samen met onder andere Rusland, China en Amerika.
SGP
In het verkiezingsprogramma van de Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) spelen Joodse zaken en Israël een prominente rol. Zo heeft opperrabbijn Binyomin Jacobs er iets ingeschreven, met foto erbij: ‘Als ik in Nederland op straat loop, ben ik niet bang, maar wel alert. Ik ben me ervan bewust dat ik goed herkenbaar ben als zichtbare orthodoxe Jood en daarom houd ik mijn omgeving steeds goed in het oog. Helaas heeft de ervaring geleerd dat dit nodig is. Antisemitisme is nooit uit Nederland verdwenen. Soms lijkt het te sluimeren, maar tegenwoordig steekt het ook zichtbaar de kop weer op. Erkenning en bestrijding van antisemitisme blijft nodig en daarom pleit ik mét de SGP voor een adequate aanpak voor onze veiligheid’. Als het aan de partij ligt gaan de straffen omhoog naar proportie van de misdaad. Haatmisdrijven zoals het plegen van antisemitisme horen daar ook bij. Nadrukkelijk wordt in het program gekozen vóór Israël. Te vaak ligt dat land bij de VN onder vuur en dat is onterecht, en gebaseerd op verkeerde feiten, aldus de SGP. Nederland en de EU moeten meer opkomen voor Israël en vaker tegen anti-Israëlische VN-resoluties stemmen. Verder moet hulpgeld voor de Palestijnen voortaan rechtstreeks naar de bevolking gaan en moet de Nederlandse ambassade verhuizen naar Jeruzalem.
Volt
De kleine liberale partij Volt spreekt in zijn programma uit dat het doorgaat met de steun aan de nationaal antisemitisme-coördinator, maar op lange termijn moet die zich scharen onder de Nationaal Coördinator Discriminatie en Rascisme. ‘Nederland moet zich inspannen om een voortrekkersrol op zich te nemen binnen de EU in het bestrijden van complottheorieën (online en offline) en discriminatie en terreur tegen Joden en Joodse organisaties’, aldus het program. In het Nederland van Volt is geen plaats voor discriminatie en antisemitisme. De partij is ook tegen het verbod op het dragen of doen van religieuze uitingen bij de politie en wil het stoppen met de financiering van bijzondere scholen, zoals Joodse scholen. Daarvoor is dan wel een aanpassing van artikel 23 in de grondwet vereist. Over Israël zegt het programma van lijsttrekker Laurens Dassen niets.
ChristenUnie
Uit onderzoek van Jonet.nl naar de verkiezingsprogramma’s blijkt de ChristenUnie de meeste ruimte te bieden voor Joods thema’s. Bestrijding van antisemitisme is van groot belang voor deze partij. Zo wil lijsttrekker Mirjam Bikker hogere maximumstraffen op misdaden vanwege geaardheid, afkomst of religie en daarin worden de aanvallen op het kosjere restaurant HaCarmel als voorbeeld gebruikt. En ‘op elke school wordt onderwijs gegeven over de Holocaust, antisemitisme, radicalisering en extremisme’. In het voetbal moet hard wordt opgetreden en de rituele Joodse slacht moet worden gewaarborgd, aldus de ChristenUnie. Daarnaast besteed de partij een lange paragraaf aan Israël en het conflict in het Midden-Oosten. De partij steunt Israël, onder meer op Bijbelse geloofsgronden en omdat het vindt dat dat land een laatste veilig toevluchtsoord voor Joden moet zijn, maar ook om vrede te krijgen – zij het met in achtneming van het internationaal recht. Wat Bikker betreft moet de Nederlandse ambassade naar Jeruzalem verhuizen en is steun aan kleine verzoeningsprojecten noodzakelijk om ‘vrede van onderop’ tussen Israël en de Palestijnen dichterbij te brengen. Nederlandse organisaties die een boycot van Israël steunen moeten geen belastinggeld meer krijgen, het toezicht op hulpgeld aan de Palestijnse Autoriteit moet worden verscherpt en ook moet Israël eerlijker behandeld worden binnen de EU en andere internationale organisaties
DENK
De politieke beweging DENK wijdt in haar verkiezingsprogramma een hele paragraaf aan ‘Palestina’. Daarin wordt Israël een ‘apartheidsstaat’ genoemd dat moet worden aangepakt met boycots van Nederland. Ook moet Den Haag een Palestijnse staat erkennen, moet er een speciaal Israël-tribunaal komen (waar premier Netanyahu voor ‘gesleept’ moet worden) en moet er een onafhankelijk onderzoek komen naar de politieke steun van Nederland aan Israël inzake ‘de misdadige Israëlische vergeldingsacties en de collectieve bestraffingen van het Palestijnse volk’. Ook mag de Nederlandse ambassade van DENK nooit naar Jeruzalem verhuizen, mag die stad nooit erkend worden als de hoofdstad van Israël en moet deze stad erkend worden als hoofdstad van ‘Palestina’. Militaire samenwerking met Israël wordt gestopt en ook moeten alle in 1948 vertrokken Palestijnen en hun nakomelingen weer terugkeren. In Nederland schaart DENK antisemitisme onder een vorm van discriminatie die bestreden moet worden. Religieuze uitingen bij de politie mogen, de rituele slacht blijft bestaan en aan artikel 23 (regelt de vrijheid van onderwijs) wordt niet getornd.
BIJ1
Hekkensluiter in de peilingen is BIJ1. De partij van vertrekkend leider Sylvana Simons flirt al maanden met de kiesdeler en kan na 22 november mogelijk met één zetel blijven zitten in de Tweede Kamer. Het nieuwe partijprogramma is sterk gericht tegen racisme en discriminatie. Het bestrijden ervan op alle plekken in de maatschappij vormt daarin de kern. Ook het tegengaan van antisemitisme wordt genoemd. Hetzelfde van anti-Joodse complottheorieën. Maar de IHRA-definitie, die het benoemen van het racistische karakter van de staat Israël als antisemitisch beoordeelt, moet wel van tafel. ‘Er komt ook erkenning voor het antisemitisme binnen de Zionistische beweging, zoals dat van Viktor Orbán en extremistische christenen’, aldus BIJ1, dat tevens spreekt van ‘de Israël-lobby’. Dat land moet hard worden aangepakt: de militaire samenwerking het EU-associatieverdrag en handelsbetrekkingen gaan over boord. In de polder spelen voor BIJ1 ook andere zaken die Joden raken: het bijzonder religieus onderwijs moet worden beschermd en er komt meer keuzevrijheid in het opnemen van vrije dagen op basis van religieuze overtuiging.
