Een weergave van de Joodse gemeenschap (3)
“I’m first and foremost a police officer, second a Finn, and only third a Jew.”
Ariel Kafka in Nights of Awe
Met rabbi Small begon de Joodse detective literatuur, maar er zijn inmiddels heel wat collega’s. Het zijn niet allemaal orthodoxe Joden.
Rabbi Lawrence W. Raphael, een specialist in Joodse detectiveliteratuur, onderscheidt drie categorieën.
De rabbi Small-verhalen behoren tot de categorie Joodse misdaadverhalen waarin de hoofdpersonen zich duidelijk afficheren als Joods en het Jodendom en de Joodse traditie een onderdeel vormt van het plot van het verhaal. Voor sommige schrijvers bieden deze misdaadverhalen de mogelijkheid om bepaalde aspecten van het religieuze Jodendom en de Joodse gemeenschap te belichten. Naast de rabbi Small- verhalen behoren ook de verhalen van de sigaar rokende, naar rationele verklaringen zoekende, rabbi Kappelmacher (auteur: Jacob M. Appel), de voor de underdog opkomende advocate Rachel Gold (Michael A. Kahn) en de Liberale (conservative) vrouwelijke chazan en jurist Shoshanna Goldberg (Gail F. Naven) tot deze categorie.
Erg populair is de Decker/Lazarus serie van Faye Kellerman. In deze serie is het de jonge orthodoxe weduwe Rina Lazarus die samen met de als doopsgezind opgevoede Peter Decker een duo gaat vormen. Ook de Finse politieman Ariel Kafka van schrijver Harrie Nykänen en de boeken van Rochelle Krich over de modern orthodoxe journalist-detective Molly Blume (interessante namen voor literatuurkenners) en detective Jessie Drake, behoren tot de categorie waarin de detective zich duidelijk als religieus-Joods afficheert.
In de tweede categorie die rabbi Rafael beschrijft worden de hoofdpersonen meer bepaald vanuit hun Joods culturele achtergrond. Hun Joodse identiteit vormt een onderdeel van de karakter- en/of plotontwikkeling in de boeken. Deze Joodse detectives weerspiegelen in vele opzichten een groot deel van de hedendaagse Joodse pluriforme gemeenschap. Velen van hen zijn gemengd gehuwd, ze hebben niets met Joods onderwijs, hun Joodse identiteit is marginaal en ze staan ver weg van de georganiseerde Joodse gemeenschap. Niettemin voelen zij zich duidelijk Joods ook in die verhalen waarbij het Jodendom geen rol speelt in de plotontwikkeling.
Een voorbeeld hiervan is V.I. Warshawski van auteur Sara Paretski. Deze vrouwelijke privédetective heeft een Poolse politieagent als vader en een Italiaans-Joodse operazangeres als moeder. Een ander voorbeeld is district attorney (aanklager) Roger ‘Butch’ Karp, getrouwd met zijn katholieke collega Marlene Ciampi van auteur Robert K. Tanenbaum. In Reckless Endangerment beschrijft Karp zichzelf als “assimilation cheerleader”. Aan het eind van het boek maakt Marlene met hun dochter matzeballensoep, omdat het Seideravond is.
De derde categorie bestaat uit de detectiveverhalen waar de hoofdpersoon volledig geassimileerd is. Dat is het geval in het grootste deel van de Joodse detectiveverhalen. In deze verhalen wordt hun zwakke Joodse identiteit meer in culturele en etnische uitingsvormen beschreven. Toch is de verbinding met hun achtergrond en met hun mede-Joden niet helemaal verdwenen. Soms is die verbinding heel zwak, soms gecompliceerd, maar het blijft de hoofdpersonen met andere Joden en het Jodendom verbinden. Er is geen religieuze binding, maar de boterkoek en de kugel met peren die hun moeder of grootmoeder maakte is niet vergeten. Dat geld bijvoorbeeld voor Myron Bolitar, de voormalige basketbalspeler die privédetective is geworden, een creatie van Harlan Coben (Cohen?). En in zekere zin voor psychiater Frida Klein uit de nieuwe serie van Nicci French. Hoewel er pas in het derde boek (Waiting for Wednesday) van deze serie iets over haar Joodse achtergrond wordt geschreven, haar grootvader van vaders kant blijkt Joods te zijn geweest, speelt haar Joodse achtergrond in alle drie de boeken een duidelijk aanwezige rol.
Joodse detective literatuur weerspiegelt het Joodse leven en denken in al zijn verscheidenheid.
Volgend deel: 31 december 2015: Deel 4. Joden, detectives van nature?
