Wie is de Joodse komiek die leidt in de Oekraïense presidentsverkiezingen?

De winnaar van de eerste ronde van de Oekraïense presidentsverkiezingen is een stand-up comedian van Joodse komaf. Zijn naam is Volodymyr Zelensky en hij is een tv-persoonlijkheid zonder enige politieke ervaring. De Oekraïner behaalde ruim dertig procent van de stemmen. Rivaal en zittend president Petro Porosjenko werd tweede met ruim achttien procent. Op 15 april staan ze in de tweede ronde. Maar wie is de Joodse Zelensky eigenlijk? En waarom kan een tv-ster als hij plotseling de grootste worden in de race om het presidentschap?

Joodse roots
Komiek Zelensky werd in 1978 geboren in de plaats Kryvyi Rih (vrij vertaald ‘Kromme Hoorn’), in het zuiden van Oekraïne dat toen nog een onderdeel van de Sovjetunie was. Zijn Joodse vader is Oleksandr Zelensky, een professor die aan het Kryvyi Rih Institute of Economics die aan het hoofd staat van een academische afdeling cybernetica en computerhardware. Zijn moeder is Rimma Zelenska. Ze werkte vroeger als ingenieur. Voordat de jonge Zelensky naar het lyceum ging, woonde hij vier jaar de stad Erdenet in Mongolië. Zijn vader werkte daar toen. Later studeerde hij rechten in zijn geboortestad.

Wedstrijd
Al op zeventienjarige leeftijd rolde Zelensky de komedie-branche in om mee te doen met de komische wedstrijd KVN. Vanaf halverwege jaren negentig klom hij op als een van de bekendste stand-up comedians van het land.  Hij begon aan KVN met ‘Kvartal 95’, het team waarmee hij nog steeds optreedt. De komiek speelde in verschillende romantische komedies die zowel in Rusland als Oekraïne veel succes hadden. Hij werkte tevens als tv-producent. Zelensky komt niet uit voor zijn Joodse wortels, mogelijk vanwege antisemitische vooroordelen in het publiek.

Dienaar van het volk
Zelensky is ook een bekendheid in buurland Rusland, waar hij in 2014 van het scherm werd geweerd nadat hij bekend maakte 32.000 euro te hebben gedoneerd aan de Oekraïense strijdkrachten. Die vocht een oorlog tegen separatisten uit in de oostelijke Donbass-regio. Hoewel de komiek al goed had geboerd (in 2017 verdiende hij 240.000 euro. Ook bezit hij verschillende appartmenten en heeft hij aandelen in een offshorebedrijf op Cyprus) besloot hij om een doorstart te maken. Zelensky kwam met de komische serie Dienaar van het volk, waarin hij een noeste geschiedenisdocent speelt die boos is vanwege de corruptie in Oekraïne en die verkozen wordt tot president.

Oligarchen
De tv-show wordt uitgezonden op een van de televisiekanalen van oligarch Ihor Kolomojsky, die gebrouilleerd is geraakt met de huidige president Porosjenko (ook een oligarch, die aan het hoofd staat van een snoep- en chocolade-imperium). De kandidaatstelling en presidentscampagne van Zelensky zou volgens experts een zet van Kolomojsky zijn, die zo wraak zou willen nemen op Porosjenko. Vooralsnog lijkt het te werken. Zelensky zegt af te willen van de oorlog in de Donbass-regio en zegt te willen onderhandelen. Als populaire tv-persoon weet hij niet-stemmers te enthousiasmeren om wel naar de stembus te gaan. Tegelijkertijd is zijn politieke program oppervlakkig. Veel zaken worden opengelaten, zodat iedereen zelf kan een idee bij Zelensky kan hebben. De populaire kandidaat is tevens tegen de ‘oude politiek’ van Porosjenko en zijn rivale Julia Timosjenko. Hij is een anti-establishmentkandidaat. In de campagne komt hij niet uit voor zijn Joodse afkomst. 

Analyse
In de eerste ronde versloeg Zelensky de zittende president Porosjenko en de aloude Timosjenko – bekend als de dame met de vlecht. Hij en de ‘chocoladekoning’ gaan door naar de tweede ronde. Het zal dan op de kiezers aankomen die nu op Timosjenko en andere kandidaten hebben gestemd. Willen zij Porosjenko houden of kiezen ze voor de komiek. Onder de huidige president is het leven in Oekraïne weinig verbeterd. Dit komt mede door de Krim-crisis, waar hij direct mee te maken kreeg, en door de burgeroorlog in het oosten. Ook lukt het moeilijk om Oekraïne aan het westen te binden, zoals veel van zijn kiezers wilden. De teleurstelling is groot en politici worden gewantrouwd. Verder is de Oekraïense democratie nog jong en onervaren. Mede hierdoor kan een tv-ster als Zelensky zomaar opkomen. Dergelijke situaties zijn al eerder voorgekomen in andere landen. In Italië kwam de protestbeweging Vijfsterren op onder leiding van komiek Beppe Grillo en in Amerika won tv-persoonlijkheid Donald Trump de presidentsverkiezingen van 2016.