Zeker 35 gemeenten doen geen onderzoek naar geroofd Joods vastgoed

Zeker 73 gemeenten hebben een onderzoek naar geroofd Joods vastgoed in de bange jaren ’40-’45 ingesteld en daarvan hebben er vijftien hun onderzoek al afgerond. Zeker 35 gemeenten doen geen onderzoek. Dat blijkt uit een rondje langs de velden door onderzoeksprogramma Pointer. Wel overwegen nog 21 gemeenten zo’n onafhankelijk onderzoek te laten doen. De journalisten deden een vragenronde onder gemeenten die in de zogeheten Verkaufsbücher staan, de registratie van deze roofhandel. De Joodse koepelorganisatie Centraal Joods Overleg (CJO) betreurt het dat 35 gemeenten geen onderzoek willen doen naar de roofhandel.

In de Verkaufsbücher staan ruim zevenduizend transacties in 224 gemeenten omschreven. Deze woningen en stukken grond werden door de Duitse bezetter in de donkere jaren ’40-’45 afgepakt van Joodse eigenaren en vervolgens doorverkocht. Van de winst werden anti-Joodse maatregelen gefinancierd, zoals het runnen van kamp Westerbork en het uitvoeren van het treintransport naar de vernietigingskampen in Midden- en Oost-Europa. Pointer doet sinds april 2020 onderzoek naar de transacties uit de Vastgoedboeken om te zien of gemeenten nog iets recht moeten zetten.

In de boeken staan 25 gemeenten die eigenhandig geroofde Joodse panden of grond hebben gekocht. Daarnaast werd na de Bevrijding in een paar gemeenten achterstallige belasting gevraagd aan Joodse terugkeerders. Ook zijn er gevallen bekend waarin gemeenten het rechtsherstel hebben gefrustreerd of weinig coulant waren voor hun Joodse inwoners. Halverwege dit jaar was van 52 gemeenten bekend dat ze onafhankelijk onderzoek laten doen – of inmiddels hebben rond gekregen – naar hun eigen rol in de transacties. Het was echter nog niet bekend wat de overige gemeenten van plan waren. Hier heeft Pointer dus onderzoek naar gedaan.

Zeker 35 gemeenten willen geen onderzoek laten doen. Het steekt het CJO dat ze niet tot actie overgaan. “Ze hebben in de oorlog al genoeg weggekeken”, zegt voorzitter Ronny Naftaniel tegen het tv-programma. “Laten we nu niet opnieuw wegkijken voor het leed dat is opgestapeld aan het toch al bestaande leed dat mensen toen hadden.” Hij wijst op het belang van onafhankelijk onderzoek. Voor gemeenten is het nu nog te eenvoudig om na een snelle zoekopdracht in het gemeentelijke archief te zeggen dat er rechtsherstel heeft plaatsgevonden. “Je kan niet van het regionaal archief verwachten dat alles daar in staat. Er zijn tal van andere bronnen die je onder de loep moet nemen als je echt wil zien wat er is gebeurd.”

Tevens is het volgens Naftaniel voor gemeenten niet altijd even duidelijk wat rechtsherstel betekent. “Het is een buitengewoon ingewikkeld begrip. Volgens de formele regels kan iets rechtsherstel heten, maar met de bril van het heden kun je daar anders tegenaan kijken,” aldus de CJO-voorzitter. Van de gemeenten die de optie tot onderzoeken niet aanwenden komen verschillende antwoorden. Sommigen hebben nog nooit van deze kwestie gehoord en anderen zien geen noodzaak om onderzoek te doen. Ook kan het zijn dat ze un hun regionale archief hebben gezocht en niets hebben gevonden. 

Lees ook:
Uitkomst onderzoek Oss: veel meer huizen van Joden geroofd dan gedacht, geen excuses
In Oss is met ontluistering gereageerd op de uitkomst van een onderzoek naar het roven van Joodse huizen in de bange jaren ’40-’45. Daaruit blijkt dat het gaat om veel meer panden dan gedacht. In het Noord-Brabantse stadje werden 120 Joodse gezinnen van hun huizen en bezittingen beroofd, waarna ze werden afgevoerd en veelal werden vermoord. Na de publicatie van het onderzoeksrapport bleef vorige week een stilte achter. Nabestaande Paul Beek staat perplex en mist excuses.