Zorgen over complottheorieën rond ‘de Joden’ en het coronavirus nemen toe

Sinds het uitbreken van de coronacrisis gaan steeds vaker complottheorieën over het virus en ‘de Joden’ te ronde. Bepaalde complotdenkers geven Israël en de Joden de schuld van de pandemie en denken dat de Israëli’s snel geld willen verdienen aan een vaccin. Anderen vinden dat filantroop Bill Gates het virus heeft laten ontwikkelen om de wereldbevolking te doen verminderen en aan een vaccin te verdienen, en weer anderen stellen dat China het virus heeft ontwikkeld om los te laten op demonstranten in Hong Kong. Dan is er nog de theorie die stelt dat de introductie van het 5G-netwerk met corona te maken heeft en dat 5G-masten de ziekte verspreiden.

Israël en vaccin
Op sociale media brengen complotdenkers het coronavirus steeds vaker in verband met ‘de Joden’. Ze schuwen antisemitisme daarin niet. Ook is er vaker sprake van haatdragende uitingen tegen Joden. Volgens aanhangers van samenzweringstheorieën zou de staat Israël het virus hebben gemaakt om vervolgens een vaccin te ontwikkelen waarmee veel geld verdiend zou worden. Verder zouden de Israëli’s het virus opzettelijk bij de Palestijnen willen inbrengen. De werkelijkheid gebiedt dat in de Palestijnse gebieden juist veel minder gevallen van COVID-19 geconstateerd zijn en dat daar veel minder mensen aan corona zijn overleden dan in Israël.

Joods bio-wapen
Uit onderzoek van bureau Ipsos in opdracht van Nieuwsuur, blijkt dat zeker vijftien procent van de Nederlanders denkt dat het virus een biowapen is. Ook hier wordt een link naar het ‘Joodse complot’ gemaakt. Volgens Coşkun Başbuğ, een vaste gast op de Turkse zender A-Haber, hebben de ‘zionistische Joden’ het coronavirus ontwikkeld ‘als biologisch wapen’. Ook anderen houden er eenzelfde mening op na, zoals het Haagse gemeenteraadslid Arnoud van Doorn (PvdE) die op Twitter een verband legde tussen de grote stappen die Israëlische wetenschappers maken in het ontwikkelen van een vaccin en de opkomst van het virus. Volgens hem zou Israël daar achter zitten. Waarnemend burgemeester Johan Remkes (VVD) heeft hem ervoor op de vingers getikt.

Het volk tegen de elite
Van de mensen die bevattelijk zijn voor de complottheorieën is het grootste deel jonger dan 34 jaar en lager opgeleid. De theorie die een verband ziet tussen de introductie van 5G en corona, leeft het meeste onder kiezers van de SP. Andere theorieën leven vooral onder kiezers van de rechts-nationalistische PVV en FvD. Vermoedelijk voelen de complotdenkers zich bij deze drie partijen thuis, omdat ze het frame ‘het volk tegen de elite’ prediken. In de ogen van de aanhangers van de complotten is het diezelfde elite, neem bijvoorbeeld Bill Gates, die het coronavirus om verschillende redenen de wereld in zou hebben geholpen.

‘De Andere Krant’
Naast al deze samenzweringstheorieën rond het coronavirus is er nog een andere ontwikkeling. Sinds enige tijd wordt met regelmaat ‘De Andere Krant’ bij veel Nederlanders bezorgd, een huis-aan-huiskrant die bol staat van de complottheorieën. Het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) heeft ontdekt dat de bezorgers de NEE-NEE-stickers (of JA-JA-stickers, afhankelijk van de gemeente) op brievenbussen massaal negeren. De editie over 9/11 bevat veel complottheorieën over Israël, die volgens bronnen in de krant achter de aanslagen van weleer zitten. Andere thema’s zijn MH17, anti-vaccinatieverhalen en de financiële wereld.

‘De Joodse elite’
Eerder berichtte NRC Handelsblad dat de Noord-Brabantse biologische boer Hugo Jansen de grote financier is van ‘De Andere Krant’. Hij is ervan overtuigd dat ‘de Joodse elite’ achter allerlei ellende in de wereld zit. Ook anderen die bij de organisatie betrokken zijn blijken op persoonlijke sociale mediakanalen antisemitische berichten te hebben gedeeld, aldus het CIDI. In de krant doen veel schrijvers zich voor als wetenschappers en deskundigen. Lezers die minder bekend zijn met de wetenschap trappen daar dan in en zijn bevattelijk voor het overnemen van hun complottheorieën.

Educatie als oplossing
Voorlopig lijkt er nog geen goed antwoord gevonden te zijn op de vraag hoe de wildgroei aan samenzweringstheorieën tegen te gaan. Een antwoord zou gevonden kunnen worden in het onderwijs. Door de opkomst van het internet krijgen met name jongeren allerlei nepnieuws naar zich toegeworpen. Velen leren thuis niet om onderscheid te maken tussen echt nieuws en ‘fake news’, en ook op school blijft dit achterwege. Een stevig lespakket voor middelbare scholen over media, de functie daarvan in een democratie en het verschil tussen echt nieuws en nepnieuws, zou op termijn soelaas kunnen bieden tegen het normaal worden van complottheorieën en het overnemen van onechte verhalen.