Groeiende Jodenhaat op universiteit is bedreiging voor veiligheid studenten

Temidden van een golf van anti-Israëlprotesten aan de Nederlandse universiteiten die na 7 oktober 2023 plaatsvond, geven Joodse en Israëlische studenten en medewerkers aan een diep gevoel van onveiligheid te hebben. Uit recent onderzoek van Eliyahu Sapir en Amanda Kluveld blijkt dat antisemitisme op campussen een vijandige omgeving heeft gecreëerd, gekenmerkt door sociale uitsluiting, intimidatie en openlijke haat tegen Joodse individuen. Een beslissende aanpak is nodig om het tij te keren.

Het onderzoek met de titel ‘Onveilige ruimtes: de opkomst van antisemitisme in de Nederlandse academische wereld’ onderstreept hoe universiteiten, ondanks hun belijdenis van diversiteit en sociale veiligheid, er vaak niet in slagen Joodse en Israëlische studenten en personeelsleden te beschermen tegen toenemende agressieve vijandigheid.

Angstcultuur en uitsluiting

Uit de bevindingen blijkt dat antisemitische vijandigheid op campussen geen geïsoleerd probleem is. Meer dan 63 procent van de Joodse en Israëlische respondenten gaf aan zich onveilig te voelen, waarbij sommigen hun omgeving als ‘zeer gevaarlijk’ beschouwen. Het gevoel van onveiligheid is het grootst op instellingen zoals de Erasmus Universiteit in Rotterdam en de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam, waar de combinatie van anti-Israël-retoriek en passiviteit van de universiteit een giftige atmosfeer heeft gecreëerd.

Kwetsbaar

Protestleuzen zoals ‘From the River to the Sea, Palestine will be Free’ zijn volgens de onderzoekers bijzonder zorgwekkend: tien procent van de respondenten gaf aan dat het horen van deze uiting tijdens protesten een gevoel van vervreemding en zelfs angst bij hen opriep. Dergelijke retoriek vervaagt niet alleen de grens tussen politieke uiting en antisemitisme, maar draagt ook direct bij aan een omgeving waarin Joodse studenten zich ‘getarget’ en kwetsbaar voelen, stellen de onderzoekers.

‘Dubbele loyaliteit’

Sociale uitsluiting versterkt het gevoel van onveiligheid. Zestien procent van de respondenten meldde openlijke vijandigheid, intimidatie of opzettelijke uitsluiting vanwege hun Joodse identiteit, waarbij sommigen werden beschuldigd van ‘dubbele loyaliteit’ of collectief verantwoordelijk werden gehouden voor de acties van Israël. Joodse studenten ervaren deze vijandigheid vaak zowel in academische als sociale settings, wat leidt tot isolatie en ondermijnt hun algehele welzijn op de campus. Ook werden nazi-vergelijkingen, antisemitische symbolen en online intimidatie gemeld, wat de cultuur van angst en uitsluiting verder verdiept.

Passiviteit, onverschilligheid

Een kernbevinding van het onderzoek is ‘het gebrek continue aan reactie’ van universiteitsbesturen. Bijna dertig procent van de ondervraagde gaf aan dat hun universiteit geen betekenisvolle actie ondernam na meldingen van antisemitische incidenten, waardoor Joodse studenten de indruk kregen dat hun veiligheid ondergeschikt is aan een politiek ‘neutrale’ houding.

Gebaren

Hoewel sommige instellingen verklaringen hebben afgelegd waarin ‘alle vormen van discriminatie’ worden veroordeeld of symbolische bijeenkomsten met leden van de Joodse gemeenschap hebben georganiseerd, werden deze gebaren vaak als onvoldoende ervaren, zo stellen de onderzoekers. In veel gevallen beroepen universiteiten zich op de vrijheid van meningsuiting, zelfs wanneer opruiende protesten en discriminerende daden ongehinderd doorgaan.

Veiligere universiteiten

Sommige universiteiten, zoals die in Utrecht en Groningen, worden echter gezien als relatief veiligere omgevingen met minder gemelde antisemitische incidenten. Ondervraagden op deze campussen beoordeelden hun ervaringen als ‘neutraal tot veilig’, wat suggereert dat deze universiteiten beleid of een cultuur hebben ontwikkeld die haatgedreven activisme ontmoedigt.

Impact

Het rapport waarschuwt dat het tolereren van antisemitische retoriek en acties op campussen ernstige risico’s met zich meebrengt voor de academische vrijheid en de reputatie van universiteiten. Door antisemitisme ongecontroleerd te laten, ondermijnen instellingen hun toewijding aan een veilige en inclusieve leeromgeving en riskeren zij niet alleen Joodse en Israëlische studenten en medewerkers te vervreemden. Echter, ook andere leden van hun gemeenschap die respect en diversiteit waarderen.

Omslaan in vijandigheid

Meer dan de helft van de respondenten van de VU in Amsterdam en TU Delft kwam anti-Israël- of anti-zionistische sentimenten tegen die uiteindelijk ‘omsloegen in vijandigheid’. Deze passiviteit bedreigt de mogelijkheid van Nederlandse universiteiten om getalenteerde studenten en medewerkers uit minderheidsgroepen aan te trekken. En het schaadt hun reputatie als instellingen die zich inzetten voor veiligheid en diversiteit.

Academische vrijheid

Een recente verklaring van de Europese Raad riep op tot maatschappelijke steun om antisemitisme tegen te gaan en het Joodse leven in Europa te bevorderen. De boodschap van de Raad benadrukt het voorkomen van Jodenhaat en erkent dat inactiviteit de integriteit van de academische vrijheid zelf bedreigt. Nu antisemitische incidenten blijven toenemen, moeten Nederlandse universiteiten inzien dat het behouden van hun reputatie een sterke toewijding vereist om haat en discriminatie binnen hun eigen instellingen te bestrijden.

Aanbevelingen

Om dit groeiende probleem aan te pakken, moeten universiteiten robuust beleid tegen antisemitisme opstellen, zo bevelen de onderzoekers aan. Het gaat om een zero tolerance-beleid voor haatzaaien en het versterken van ondersteunende diensten voor studenten en medewerkers die antisemitisme ervaren. Ook gaat het om het ontwikkelen van duidelijke richtlijnen voor activisme op de campus die de vrijheid van meningsuiting beschermen zonder ruimte te bieden voor haat.

Oproep

Verbeterde meldingssystemen en regelmatige evaluaties van het campusklimaat, in samenwerking met Joodse organisaties, zijn essentieel om omgevingen van inclusiviteit en respect te bevorderen, stellen de onderzoekers. Verder is er een oproep nodig aan de Nederlandse overheid om universiteiten te ondersteunen in hun verantwoordelijkheid om veilige studie- en werkomgevingen te waarborgen.

Beslissende aanpak nodig

Veiligheidsmaatregelen, effectieve meldingssystemen door de overheid gesteunde initiatieven om de academische vrijheid te beschermen, zijn cruciale stappen om de huidige trend om te buigen. ‘Nederlandse universiteiten moeten zich inzetten voor de bescherming van het welzijn van alle studenten en medewerkers om hun missie als open, respectvolle en inclusieve leeromgevingen te waarborgen. Zonder een beslissende aanpak riskeren universiteiten hun integriteit als plaatsen van intellectuele vrijheid en veiligheid – en laten zij hun campussen toe plekken te worden waar antisemitisme ongestoord kan bloeien’.