Dagboek van een filmmaker – recensie boek over Frans Weisz

Filmregisseur en maker Frans Weisz werd dit jaar 85 jaar oud. Ter ere van hem kwam het boek ‘Dagboek van een filmmaker’ uit. Hij mag daar trots op zijn, aldus recensent Nico van den Berg. Het is terecht een uniek inkijkje in een rijk oeuvre.

“Ik ben nergens echt trots op.” Dat zei filmmaker Frans Weisz in 1992 tegen Ischa Meijer op de VPRO radio. Trots kan hij wel zijn op het net uitgekomen boek Dagboek van een filmmaker, op de filmset van Frans Weisz waarin filmjournalist Harry Hosman in een vuistdik boek minutieus alle dagboekaantekeningen die Weisz decennialang in priegelhandschrift opschreef, ontcijferde en rangschikte.

De timing van het boek is niet toevallig. Frans Weisz vierde dit jaar zijn 85ste levensjaar. En niet alleen zijn leeftijd zorgt voor enige urgentie. Ook het feit dat hij sinds enige jaren aan dementie leidt, maakt dat er een zekere haast is ontstaan om de vele verhalen die in nog in het hoofd van Weisz zitten naar buiten te kunnen brengen. Of, in het geval van ‘Dagboek van een filmmaker’, om hem als schrijver van de dagboeken zelf nog om uitleg te kunnen vragen en om hem op zijn teksten en werk te laten reflecteren.

In de uitvoerige introductie noemt samensteller Harry Hosman ‘Dagboek van een filmmaker’ een uniek inkijkje in een rijk oeuvre. Geen enkele Nederlandse filmmaker heeft volgens Hosman zo uitgebreid het productieproces van al zijn films vastgelegd in de vorm van een dag- of logboek. Hiermee geeft het boek ook een tijdsbeeld van vijftig jaar Nederlandse film – al is deze natuurlijk enorm gekleurd door Weisz zelf.

Familiegeschiedenis

Het zijn nadrukkelijk geen persoonlijke dagboeken, al drukt Weisz’ eigen leven en zijn Joodse familiegeschiedenis (zijn vader werd als Joodse acteur in Auschwitz vermoord, zijn moeder overleefde het vernietigingskamp) via zijn werk een grote stempel op het boek. Films als Charlotte, Leedvermaak (1989), Qui Vive (2001) en Happy End (2009), waarvoor Judith Herzberg zelf haar boeken tot filmscenario’s bewerkte, hebben, door zowel Herzberg als Weisz, een indrukwekkende relatie tot het tragische Joodse lot in en na de Tweede Wereldoorlog. ‘Charlotte ging over mijn vader, Leedvermaak over mijn moeder’, schrijft hij tijdens het draaien.

Maar ook het maken van wat lichtere kost als Weisz doorbraakfilm Het Gangstermeisje (1966), Naakt over de schutting (1973) of de tv-serie Bij nader inzien uit 1991 komen in het boek tot leven. Waarbij Weisz niet vies is van wat sappige uitspraken en gedachtes. “Ik maak nog liever een film voor twee blinden in de bioscoop dan voor twee miljoen aan de buis,” aldus de regisseur. De serie word door critici als eren van de hoogtepunten uit Weisz’ oeuvre beschouwd en trok een groot tv-publiek.

Als Hosman het alleen bij de dagboeken had gelaten, was het een wel erg taai boek geworden. Bij elke dagboektekst over een film- of serieopname treedt bij de lezer na een tijdje een vermoeidheid op na de zoveelste herhaling over wat er allemaal misgaat op een set (‘een ramp’), de moeilijke weg om een film te casten (‘een vervloeking’) of het lastige montageproces (‘slechte dag’). Het streven van de auteur om alle dagboekteksten af te willen drukken, staat een goede leesbaarheid in de weg.

Klassiekers

Gelukkig biedt Hosman ook genoeg context en achtergrondinformatie, waardoor er genoeg tegenwicht wordt geboden aan het alledaagse geklaag uit de dagboeken. ‘Dagboek van een filmmaker’ leest hierdoor dan ook prima weg, vooral door Hosmans vlotte pen. Het geeft een helder inzicht in de denkwereld van een van de grote filmmakers van eigen bodem en maakt ook meteen nieuwsgierig om zijn werk opnieuw of voor het eerst te gaan bekijken, met het boek als naslag ernaast. Zo biedt Eye via het eigen VOD platform vijf Frans Weisz klassiekers aan.

In het eerder al geciteerde interview van Ischa Meijer met Frans Weisz uit 1992 zegt de maker op de vraag of hij zijn eigen werk kan waarderen: “Ik heb het gevoel dat de bewolking heel langzaam begint op te trekken. Ik weet niet of het ooit helemaal blauw wordt, maar ik heb wel af en toe het gevoel dat ik iets van blauw begin te zien.” Het tragische is dat bij hij nu wordt geconfronteerd met een oprukkende bewolking die een onherroepelijk sluier over zijn herinneringen legt. Gelukkig is er nu dit boek, als venster op de wereld van Weisz.

Titel: ‘Dagboek van een filmmaker, op de filmset van Frans Weisz’
Auteur: Harry Hosman
Uitgeverij: Pluim
ISBN: 9789493304680
Prijs: 45 euro