De poortwachter voorbij – column Judith Zilversmit
Journalisten zijn niet langer de poortwachters om de meest afschuwelijke beelden te filteren, concludeert Judith Zilversmit in haar column. Als journalist is ze zich bewust van hoe keuzes op redacties worden gemaakt maar ziet ze ook wat sociale media kapot kunnen maken. Met gezonde jaloezie kijkt ze naar haar 77-jarige moeder, die geen sociale media volgt.
Als Jood is het sinds 7 oktober een weg banen tussen pijn, verdriet, ongemak en moed. Ik weet niet precies hoe het in andere landen is maar in Nederland is dit hoe ik het ervaar. De nachten zijn lang en de dagen ook. Al weken probeer ik me staande te houden tussen het geweld daar en hier. Op zoek naar een zacht of humaan geluid. Op zoek naar veiligheid en een arm om ons heen in mijn eigen stad.
Een belangrijke speler hierin zijn de media. Voor mij als journalist vind ik dat soms extra lastig. Ik weet hoe onderwerpen, invalshoeken en keuzes tot stand komen. Dan heb ik het niet alleen over de NOS en de kranten, maar vooral ook over de sociale media. Waar Instagram in den beginne nog creatief met beeldtaal speelde, is dat nu veranderd in (kwaadaardige) oneliners van keyboard warriors en X is, zoals we weten, al geruime tijd een haatkanaal.
Uit steeds meer onderzoeken blijkt wat voor inbreuk sociale media op ons persoonlijke leven maakt. Zeker 62 procent van de jongeren (en die groep is ruim genomen, namelijk tussen de 15 en 35 jaar) zegt zelf verslaafd te zijn aan social media. Van dat gescroll knappen ze niet bepaald op. Dertig procent zegt zich onzeker, depressief of verdrietig te voelen nadat ze op social media hebben gezeten.
Uiteraard niet enkel een probleem van jongeren, want iedereen die zijn kinderen aanspreekt op het eindeloze gescroll, doet er zelf ook aan mee. Hoe vaak mijn eigen dochter tegen mij zegt: ‘Mam, maaaam, mam! je hoort me niet. Gezellig hoor.’ Of het nu werk is wat ik aan het doen ben (u ziet, ik praat het al goed), feit blijft dat ik geen aandacht voor haar heb, terwijl ze letterlijk om me vraagt.
In de oorlog tussen Israël en Hamas komt het nieuws sinds dag één volledig ongefilterd binnen. De onthoofdingsvideo’s die IS een aantal jaren geleden trots verspreidde, waren een voorbode van een tijd waarin journalisten niet langer de poortwachters waren om de meest afschuwelijke beelden te filteren. Op elk schoolplein, op elke werkplek in Nederland raakten vreselijkste dingen denkbaar van een klik verwijderd.
Het erge is dat je niet altijd een keuze hebt; het popt ongevraagd op je scherm op of je krijgt het toegestuurd in een van de vele appgroepen. Zo heb ik zelf sommige beelden van de terroristische aanslag echt niet willen zien maar die werden dan weer uitvoerig beschreven in een column van journalist die ik altijd graag lees. Aan die (bewegende) beelden kun je PTSS overhouden, waarschuwen specialisten. Het menselijke brein is niet gemaakt om zoveel ellende te zien en te moeten verwerken.
Daarbij is de oorlog tussen Israël en Hamas ook een propaganda-oorlog. Factcheckers hebben er een dagtaak aan om de permanente stroom aan desinformatie te ‘factchecken’. Maar het probleem: de factcheck bereikt nooit zoveel mensen als het aanvankelijke bericht. Zo gebeurt het dat vreselijke beelden uit andere oorlogen worden gepresenteerd als ‘berichten uit Gaza’. Daarmee wordt haat aangewakkerd en de reacties liegen er dan ook niet om. ‘Hitler was right’ en ‘wanneer komt hij zijn klus afmaken?’ klinkt het in de reacties onder de desinfo-posts.
Met afschuw las ik de column van Natascha van Weezel in Het Parool wat zij onder meer naar haar hoofd geslingerd krijgt: ‘Ik hoop dat je familie geleden heeft in de gaskamer’, ‘De wereld zal niet rusten voordat alle zionisten van de kaart geveegd zijn’, ‘Jullie zijn allemaal kindermoordenaars’, ‘Lekker voor je dat je een miskraam hebt gehad, niemand zit op nog meer Joden te wachten’.
Onvoorstelbaar. En toch is het zo. Aan Israëlische zijde worden ook beelden aangehaald die zogenaamd uit Gaza zouden komen. Daarin worden Palestijnen beschuldigd dat ze hun leed in scène zetten. Dat is net zo verwerpelijk. En het frustreert omdat het de sentimenten alleen maar verder ophitst.
Met gezonde jaloezie kijk ik naar mijn lieve moeder van 77, die de sociale media helemaal niet meekrijgt. Zij leest dagelijks haar krantje en kijkt wat tv. Natuurlijk: ook zij is enorm geraakt sinds 7 oktober. Maar ze wordt niet geconfronteerd met de meest gruwelijke beelden denkbaar, haatdragende teksten (van bekenden) en continu verkeerde informatie.
In haar wereld zijn journalisten inderdaad nog de poortwachters van leed en van het filteren van juiste informatie.
