De uitglijer van Ellen Deckwitz – gastcolumn Ruben Vis

In een gastcolumn beschrijft Ruben Vis hoe dichteres en columnist Ellen Deckwitz in januari 2022 een scheve schaats reed door de Joodse notaris Arnold van den Bergh in een tv-voordracht aan te wijzen als de verrader van Anne Frank. Inmiddels weten we dat dat niet klopt, maar Deckwitz bleef niettemin buiten schot. Vis wijst iedereen erop dat zij sinds kort stadsdichter is van Amsterdam.

Opiniemaakster en ‘woordkunstenaar’ Ellen Deckwitz is sinds 1 februari stadsdichteres van Amsterdam. Zou iedereen zijn vergeten hoe zij de Joodse notaris Arnold van den Bergh voor de bus gooide met haar gedicht over het verraad van Anne Frank?

Twee jaar geleden, op 17 januari 2022, droeg Deckwitz een zelfgeschreven gedicht voor in de toenmalige talkshow M van Margriet van der Linden. Het gedicht ging over Van den Bergh, omdat in die uitzending aandacht werd besteed aan de onthulling dat het deze Joodse notaris was geweest die Anne Frank had verraden. Deckwitz deed mee met het aanwijzen van de Jood als de verrader van hèt Holocaustslachtoffer, Anne Frank, tevens grootste Nederlander aller tijden.

In haar gedicht concludeerde Deckwitz dat dit ‘waarschijnlijk niet de eerste keer was dat er tussen dochters werd gekozen’. Van den Bergh had twee dochters en Otto Frank had ook twee dochters. De notaris had, in het gedicht ‘geen andere keuze dan het vlees en bloed van onbekende mensen in te ruilen voor de jouwe. Maar vaststaat dat mensen bleven leven omdat ze de tijd van anderen hadden afgepakt’, wat duidt op het voortleven van zijn twee dochters en het beroven door hem van het leven van Margot en Anne Frank.

‘Die wisten van verhalen die nooit meer werden voltooid’, gaat het gedicht van Deckwitz verder. Ik kan mij zo voorstellen dat het gaat om het beroemde dagboek van Anne Frank, dat natuurlijk nooit is voltooid. ‘En die wisten dat er dochters waren die nooit meer thuis zouden komen’. Thuis bij Otto Frank, de enige overlevende van het gezin, terwijl Van den Bergh zijn dochters nog wel in zijn armen kon sluiten.

Het gedicht bevestigde wat Thijs Bayens aan de talkshowtafel net daarvoor met veel dramatiek had verteld: we kunnen op basis van onder zijn leiding gepleegd onderzoek vaststellen dat Arnold van den Bergh degene is geweest die Anne Frank heeft verraden. Bayens was de geestelijk vader van de zoektocht naar de vraag wie Anne Frank had verraden. Die Joodse notaris, daar zat een luchtje aan, want hij was nooit gedeporteerd en waar zou hij dan wel hebben gezeten? Misschien wel in een kasteel onder bescherming van een hoge nazi. En dan zou hij in ruil voor die bescherming mede-Joden hebben verraden, zoals Anne Frank.

Deckwitz gaat in haar voordracht zelfs nog een stapje verder. De Jood Van den Bergh wist ook dat dit onherroepelijk tot de dood zou leiden. De dichteres: ‘En die wisten dat er dochters waren die nooit meer thuis zouden komen’.

Ongeremd en zelfs overladen met applaus mochten Deckwitz en Bayens hun gang gaan. Van Van der Linden en haar redactie mochten ze ook luidkeels uitkramen dat die afschuwelijke notaris onze iconische Anne Frank en zus Margot aan de nazi’s had uitgeleverd.

Nog op dezelfde dag dat Bayens zijn opzienbarende nieuws bracht en daarmee aan tafel mocht zitten bij de talkshow M, kwam het bewijs op tafel dat de notaris helemaal geen kasteelbewoner was geweest onder de vleugels van een nazi maar ondergedoken had gezeten, met de plaats, de straat, het huisnummer en de onderduikverschaffer erbij. Deckwitz had haar dag besteed om in een paar dichtregels de notaris en zijn dochters af te schilderen als een stelletje levensdieven.

Vrijheid, ook dichterlijke vrijheid, kent grenzen, zeker als het gaat om de bewering dat ‘vaststaat’ dat Van den Bergh de vrijheid van zijn dochters had gekocht met het verraad van Anne en Margot Frank. Is Deckwitz ooit door het spreekwoordelijke stof gegaan of is ze op wat voor wijze dan ook hierop teruggekomen?

Ellen Deckwitz is sinds 1 februari van dit jaar stadsdichteres van Amsterdam. Hoezo?! Een stad kan gauw vergeten.

Ruben Vis is bestuurslid van het Overlegorgaan Joden en Christenen (OJEC) en is secretaris van het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK).