Documenta-directeur legt hoofd op het hakblok om antisemitisme-schandaal

Algemeen directeur Sabine Schormann van Documenta heeft haar functie neergelegd vanwege het antisemitisme-schandaal dat de tentoonstelling al maanden achtervolgt. De raad van commissarissen en de aandeelhouders zijn met haar overeengekomen om haar contract op korte termijn te beëindigen, zo heeft de controlecommissie in Kassel aangekondigd. In eerste instantie zal worden gezocht naar een interim-opvolger. Al weken werd om het hoofd van Schormann gevraagd en werd het net rondom de directeur steeds nauwer en kleiner.

Op de Documenta werd vorige maand een schilderij van het Indonesische kunstenaarscollectief Ruangrupa getoond. Het doek toont een soldaat met een varkenskop die een sjaal draagt met een davidster en een helm met het opschrift ‘Mossad’. Er ontstond grote verontwaardiging, met name uit Joodse hoek, en de directie van Documenta besloot het schilderij weg te halen. Voor directeur Schormann was het het zoveelste anti-Joodse incident op het gerenommeerde vijfjaarlijkse kunstfestival in de Duitse stad Kassel.

Eerder was er namelijk al heisa rond de Palestijnse groep Cultureel Centrum Khalil al-Sakakini (KSCC) dat is vernoemd naar de Arabische nationalist Khalil al-Sakakini. Hij sympathiseerde met de nazi’s en ageerde tegen een ‘wereldlijke Joodse samenzwering’. Deze kunstenaars maken volgens critici deel uit van de beweging Boycot, Desinvesteren en Sancties (BDS). De directie probeerde het probleem met KSCC op te lossen door debatten te organiseren met de titel ‘We moeten praten! Kunst – Vrijheid – Solidariteit’. Die gingen na publieke verontwaardiging niet door. 

In de afgelopen weken zijn er herhaaldelijk oproepen geweest om de 60-jarige Schormann te laten aftreden. Ze werd onder meer beschuldigd van passiviteit bij het verwerken van het schandaal. Onlangs heeft Meron Mendel van de Anne Frank-onderwijsinstelling een geplande samenwerking met de Documenta opgezegd. Hij zou eigenlijk deel uitmaken van een speciale commissie die de resterende werken op de expositie moest controleren op verdere antisemitische inhoud. Schormann was na hun aankondigingen te passief, zo vond hij. Hierna verklaarde Hito Steyerl, een van de belangrijkste internationale kunstenaars, dat ze haar werken van de Documenta zou weghalen.

Schormann begon in het najaar van 2018 naar Kassel als algemeen directeur van Documenta 15, zoals de tentoonstelling van dit haar officieel heet. Het jaar daarvoor kwam de non-profitorganisatie in het nieuws vanwege een miljoenentekort na Documenta 14 in 2017. De toenmalige directeur, Annette Kulenkampf, nam toen ontslag. Gedurende een overgangsperiode leidde de muziekmanager Wolfgang Orthmayr de organisatie. In aanloop naar Documenta 15 kreeg Schormann al een klap te verduren: onderzoekers maakten bekend dat de organisatie in de jaren vijftig is opgericht door ex-nazi’s en dat Joodse kunstenaars indertijd bewust werden geweigerd en weggehouden.

Voorzitter Josef Schuster van de Centrale Raad van Joden in Duitsland verwelkomt het vertrek van Schormann, maar noemt het ‘een lang verwachte stap die veel te laat komt’. Hij stelt ook dat het antisemitisme-probleem op de Documenta nog niet voorbij is. “De Documenta, maar erger nog, de reputatie van de Bondsrepubliek heeft enorme schade opgelopen door onverantwoord optreden,” zei Schuster zondag. Volgens hem zijn er nog vele stappen te nemen. “De verantwoordelijken moeten nu kritisch kijken naar alle culturele instellingen die door de federale overheid worden ondersteund en gefinancierd,” aldus de voorzitter tegen de Juedische Allgemeine.

Lees ook:
Minister-president Hessen: ‘De schade voor Documenta is enorm’
Het spook dat antisemitisme heet blijft het vijfjaarlijkse kunstfestival Documenta in de Duitse stad Kassel achtervolgen. Boris Rhein, minister-president van de deelstaat Hessen, mengt zich nu ook in de discussie. Hij reageert op het antisemitische kunstwerk ‘Peoples Justice’ dat op de expositie onthuld werd en waarover opnieuw veel tumult ontstond. De directie van Documenta lijkt maar geen grip te krijgen op de situatie. Rhein geeft nu een signaal af.