Minister-president Hessen: ‘De schade voor Documenta is enorm’

Het spook dat antisemitisme heet blijft het vijfjaarlijkse kunstfestival Documenta in de Duitse stad Kassel achtervolgen. Boris Rhein (CDU), minister-president van de deelstaat Hessen, mengt zich nu ook in de discussie. Hij reageert op het antisemitische kunstwerk ‘Peoples Justice’ dat afgelopen week op de expositie onthuld werd en waarover opnieuw veel tumult ontstond. Opnieuw, want eerder was er al een anti-Israëlisch Palestijnse kunstgroep die stof deed opwaaien en was er de onthulling dat het festival in de jaren vijftig is opgericht door ex-nazi’s. De directie van Documenta lijkt maar geen grip te krijgen op de situatie. Rhein geeft nu een signaal af.

Varkenskop
Afgelopen week werd op de Documenta een schilderij van het Indonesische kunstenaarscollectief Ruangrupa getoond. Het doek van maker Taring Padi toont een soldaat met een varkenskop die een sjaal draagt met een davidster en een helm met het opschrift ‘Mossad’. Er ontstond grote verontwaardiging, met name uit Joodse hoek, en de directie van Documenta besloot het schilderij weg te halen. Eerder was er al heisa rond de Palestijnse groep Cultureel Centrum Khalil al-Sakakini (KSCC) dat is vernoemd naar de Arabische nationalist Khalil al-Sakakini. Hij sympathiseerde met de nazi’s en ageerde tegen een ‘wereldlijke Joodse samenzwering’. Deze kunstenaars zijn op Documenta en maken volgens critici deel uit van de beweging Boycot, Desinvesteren en Sancties (BDS).

Medepartner
De directie probeerde het probleem met KSCC op te lossen door debatten te organiseren met de titel ‘We moeten praten! Kunst – Vrijheid – Solidariteit’. Die gingen na publieke verontwaardiging niet door. Nu er plotseling een anti-Joods doek opdook lijkt de geest niet meer in de fles te gaan. Dit is ook CDU-kopstuk Boris Rhein opgevallen. Hij is minister-president van Hessen, het bondsland waarin de Documenta georganiseerd wordt en dat ook subsidie geeft aan het kunstfestival. De deelstaat is zelfs ‘medepartner’ van het evenement. Rheins deelstaatminister van Cultuur had al gemaand het omstreden doek weg te halen en ook bondskanselier Olaf Scholz (SPD) deed zijn beklag erover. Hij zal de expositie niet bezoeken.

Signaal
Rhein, die een paar weken geleden partijgenoot en veteraan Volker Bouffier opvolgde, geeft nu een signaal af voor de organisatie. “Helaas is de schade voor de Documenta enorm. Ik verwacht dat de artistieke leiding en het management uitgebreid zullen doordenken hoe het mogelijk was om zo een duidelijk antisemitisch werk als ‘People’s Justice’ überhaupt te vertonen,” zegt Rhein tegen de Jüdische Allgemeine. Volgens hem moet de directie ‘onmiddellijk elke steen in iedere tentoonstellingsruimte van de Documenta gaan omdraaien om ervoor te zorgen dat er geen dergelijke schandelijke afbeeldingen meer zijn’. Deze week bood de directie publiekelijk excuses aan voor het antisemitische doek.

Koppen rollen?
“Het is voor iedereen duidelijk dat er enkele grove fouten zijn gemaakt bij de voorbereiding van de Documenta,” vervolgt Rhein in het Duits-Joodse online magazine. Maar hij vindt het nog te vroeg om koppen te laten rollen. De Hessische minister-president wil geen herhaling van het People’s Choice-indicent. “Het is de taak van iedereen die verantwoordelijk is voor Documenta om hiervoor geschikte structuren en voorzorgsmaatregelen te creëren.” Hessen heeft de Documenta-leiding opdracht gegeven om de kunsttentoonstelling van top tot teen te controleren op ander controversieel en antisemitisch werk. De Documenta is er nog tot in de nazomer.

Nazi’s
In aanloop naar de vijftiende editie bleek uit onderzoek dat de oprichters van het festival, in 1955, vrijwel allemaal oud-nationaal socialisten waren. Eerder was dit altijd ontkend. Werner Haftmann werkte destijds als wetenschappelijk adviseur aan de eerste tentoonstellingen in Kassel. Haftmann en de andere organisatoren bepaalden de oriëntatie van de kunsttentoonstelling. Zij beslisten onder meer over de selectie van de kunstenaars en de te tonen werken. Mogelijk bleven Joodse kunstenaars in de beginjaren in Kassel buiten beschouwing.

Lees meer:
Antisemitisme-debat overschaduwt kunstfestival Documenta in Kassel
Het gerenommeerde kunstfestival Documenta, dat om de vijf jaar in de Duitse stad Kassel plaatsvindt, wordt overschaduwd door discussies over antisemitisme. ‘Als internationaal kunstevenement moet de Documenta, als belangrijk platform voor internationale culturele uitwisseling in een vrije en democratische samenleving, – in overeenstemming met haar educatieve missie – het kader bieden voor multi-perspectieve, gedifferentieerde en kritische discussies. De grenzen van antisemitisme en racisme mogen niet overschreden worden’.