En toen vond ik het hondje van Gershwin – column Awraham Meijers

Hoe oud was ik? Twaalf jaar? Misschien dertien. Nou ja, ik zat in elk geval op mijn kamer en zoals altijd was m’n radio afgestemd op Americain Forces Network (AFN) dat vanuit Frankfort radio-uitzendingen verzorgde voor in Europa gelegerde Amerikaanse soldaten – maar dus niet voor hen alleen. Ik zat te lezen en opeens hoorde ik heel bijzondere muziek. Muziek waardoor ik op slag vrolijk werd. Ik kon het niet laten, en maakte polonaise-achtige danspasjes. Joepie! Op het moment dat dit jolige nummer werd afgekondigd riep mijn moeder of ik boodschappen wilde doen. Ik zou er nooit achter komen hoe het nummer heet en wie de componist was. Dacht ik toen.

Rond mijn vijftiende werden Amerikaanse musicalfilms mijn grote passie. Die liefde begon met ‘Annie get your gun’, met in de hoofdrollen Betty Hutton en Howard Keel. De muziek, onder andere ‘There’s no business like showbusiness’, was van Irvin Berlin. Midden jaren vijftig was de musical ‘Shall we dance’ (1937) op tv. Hoofdrollen Fred Astaire en Ginger Rodgers. De schitterende muziek was van George Gershwin, de teksten van zijn broer Ira.

En toen, toen kwam het nummer dat ik destijds op AFN Frankfort had gehoord en de titel en componist niet kende: ‘Walking the dog’. Wat een geluksmoment! Tot op de dag van vandaag word ik vrolijk als ik Walking the dog hoor. Heb net weer stiekem geluisterd naar dat hondje van Gershwin. Joepie.

Ik was al een fan van Gershwin sinds ik zijn ‘Rhapsody in Blue’ hoorde. De verfilmde musical-opera ‘Porgy en Bess’ heb ik tig malen gezien. In zijn te korte leven heeft deze grote man ruim vijfhonderd songs (!) geschreven, de meeste met teksten van Ira.  

Het is trouwens interessant dat Gershwin en zijn collega-musical componisten veelal Joden waren. Zoals Ridchard Rodgers (1902–1979) die onder andere ‘The sound of music’ componeerde. En wie kent niet zijn ‘You never walk alone’? Vooruit, nog een paar: Irvin Berlin (1888-1989) hierboven genoemd, was ook Joods, evenals Leonard Bernstein, componist van onder meer ‘West Side Story’. De songteksten waren van de joodse Stephen Sondheim. Aaron Copland (1900-1990) componeerde muziek voor de speelfilm ‘The Red Pony’. Hier wil ik het bij laten.

Jacob Gershowitz

Maar mijn favoriete componist binnen de Amerikaanse cultuur is en blijft Jacob Gershowitz, oftewel George Gershwin. Hij is geboren op 28 september 1898 in Amerika’s culturele hoofdstad New York, waar hij in een armoedige buurt opgroeide. Zijn ouders waren Joods-Russische immigranten die met moeite de eindjes aan elkaar konden knopen. Ondanks hun armoede kochten ze een (zeen oude) piano, zodat hun zoon Ira (geboortenaam Israel Gershovitz) als musicus een goede financiële toekomst zou hebben. Het bleek echter dat niet Ira, maar z’n jongere broer George het muzikale genie te zijn. Ira legde zich toe op het schrijven van teksten. Zo werden de broers grootheden in de musicalwereld van de twintigste eeuw.

George begon zijn muzikale loopbaan als voorspeler bij een uitgever voor de groep ‘Tin Pan Alley’ – de bijnaam voor West 28th Street, een straatje dat Broadway met Sixth Avenue in de wijk Manhatten verbindt. Het succes kwam al vrij snel met het componeren voor musicals en songbooks voor theaters op en rond Broadway. Wat George vooral ambieerde was klassieke muziek en jazz bij elkaar brengen. In dat kader ontstond zijn wereldberoemde Rhapsody in Blue, waarvan de première op12 februari 1924 plaatsvond.

An American in Paris

Elf jaar later – Gershwin was inmiddels beroemd – voltooide hij zijn absolute meesterwerk ‘Porgy and Bess’ – wie kent niet de song ‘Summer time’, dat wereldwijd duizenden malen is gecoverd. Triest is dat ‘Porgy and Bess’ pas na Gershwins dood in de VS en de rest van de wereld doorbrak werd. De musical ‘An American in Paris’ (1928) is in 1951 verfilmd met in de hoofdrollen Gene Kelly – die ook de choreografie deed – en Lesly Caron. Ik heb hem negen keer in de bioscoop gezien, ik weet niet hoe vaak op tv.

In de jaren twintig van de vorige eeuw bezocht Gershwin Parijs. Op zoek naar ‘verdieping’ wilde hij graag advies van de grote Europese componisten van die tijd, zoals Igor Strawinsky en Maurice Ravel. Maar zij waren juist geïmponeerd van zijn talenten en wisten geen ‘aanvullende’ adviezen te geven. Het verhaal gaat dat Gershwin aan Ravel vroeg of deze hem het een en ander wilde bijbrengen over ‘klassieke’ muziek. Ravel zou geantwoord hebben dat hij juist van George Gershwin kon leren.

De ongehuwde George overleed op 11 juli 1937 (hij was 38 jaar) ten gevolge van een hersentumor. Hij is begraven op Westchester Hills Cemetery-Stephen Wise Free Synagoque in New York. Ira Gershwin stief op 17 August 1983, hij werd 86 jaar. Hij ligt eveneens in New York begraven. Zijn vrouw Leonor stierf in 1991.

Lees ook:
Kokadorus – column Awraham Meijers
De keizer der Nederlandse standwerkers, masseur van de lachspieren. ‘Me grootva heette Ko en m’n grootje heette Ka en die ouweheer van me was Dorus. En daarom heet ik Kokadorus. Ik wil bij voorkeur en volgaarne met respect en aanzien aangesproken worden als professor Kokadorus. Gesnopen, stelletje slampampers die jullie zijn’. Het is bijna achttien jaar geleden dat ik werd benaderd door mijn vriend, de filmproducent Karel van Ossenbruggen, die een speelfilm wilde maken over Kokadorus…’