‘Christelijk kinderboek soms antisemitisch’
Historicus Ewoud Sanders vond in het onderzoek voor het proefschrift waarop hij afgelopen vrijdag promoveerde aan de Radboud Universiteit in Nijmegen antisemitische tendenzen. in veel christelijke jeugdverhalen over Jodenbekeringen, die nog steeds gelezen worden, zitten antisemitische elementen.
Voor zijn proefschrift, dat in boekvorm verschijnt onder de titel ‘Levi’s eerste kerstfeest’, analyseerde historicus en NRC-journalist Sanders tachtig jeugdverhalen over Jodenbekering. Daaronder zijn titels als ‘De zoektocht van Lea Rachel’, door M. H. Karels-Meeuse, ‘Lakki, een Jodenjongen’, door A. Vogelaar-van Amersfoort en ‘Izaks zoektocht naar de Vredevorst’ door C. van Rijswijk
Sanders vertelde het Reformatorisch Dagblad: “Ik snap dat je als orthodox-christelijke uitgever een boodschap wilt verkondigen, maar ik zou aan jonge kinderen nooit een boekje geven waarin die boodschap ten koste gaat van het beeld van andere groepen. Er moet een andere manier te vinden zijn om de blijde Boodschap voor het voetlicht te brengen.”
Over ‘De zoektocht van Lea Rachel’ zegt Sanders: “Joden spugen op de grond als ze over Jezus horen en ze doen een vreugdedansje als ze hun christelijke buren, die ‘vuile christenen’, hebben weggepest. En dan die grote neus en dat donkere haar… Dat zijn klassieke elementen uit het antisemitisme.”
“Sanders’ boodschap om bij de weergave van historische feiten op te passen voor een eenzijdig beeld, is terecht”, zegt Adriaan Bouman van uitgeverij Den Hertog desgevraagd in een reactie namens auteur M. H. Karels-Meeuse. “Juist in het gewraakte boek ‘De zoektocht van Lea Rachel’ wordt de Joodse omgeving genuanceerd geschetst. De auteur beschrijft een warme thuissituatie van de Joodse hoofdpersoon, en de Joodse gebruiken rond bijvoorbeeld de sabbat worden met liefde beschreven.”
Dat de confrontatie met het christelijk geloof in dit boek een heftige reactie onder Joden oplevert, is overeenkomstig de historische bron, een negentiende-eeuws egodocument van een Joodse vrouw die als meisje tot bekering is gekomen. “In deze bron worden ernstige fysieke mishandelingen expliciet beschreven. In de bewerking van Karels-Meeuse zijn deze passages afgezwakt of weggelaten. Om de haat tegen Jezus op een voor kinderen acceptabele manier te schetsen, heeft de auteur elementen toegevoegd als het spugen.” Bouman spreekt van”‘een wezenlijk aspect in dit bekeringsverhaal. Ik vind het veel te ver gaan om dit antisemitisch te noemen.”
Uitgeverij Koster, die ‘Izaks zoektocht naar de Vredevorst’ uitgaf, wilde niet reageren. “Voor onze achterban is het mijns inziens niet nodig om uit te leggen wat onze drijfveer is met het uitgeven van deze boekjes”, aldus een zegsman.
