Excuses en (andere) misverstanden – column David Barnouw
Ha, daar waren ze weer, de excuses voor de Holocaust. Vorig jaar de excuses van Rutte over ‘het overheidshandelen van toen’ op de Nationale Holocaust Herdenking. Dat was natuurlijk al een grote stap verder dan Kok die in 2000 ‘excuses aanbood voor de “kille ontvangst” na de oorlog van Joden die de Holocaust hadden overleefd’.
‘Excuses’ gaat een eigen lemma worden in historische overzichten; netjes gealfabetiseerde excuses of verontschuldigingen (voor fijnproevers een wezenlijk verschil). A: ambtenaren: nog niet, of vallen zij onder de excuses van Rutte. Ik denk het wel, want onder ‘overheidshandelen’ vallen inderdaad alle ambtenaren, inclusief burgemeesters (B), dijkgraven (D), marechaussee (M), politie (P) en de regering (R) zelf. Die in Londen?
De Spoorwegen (S) of (NS) hadden hun eigen ‘oprechte verontschuldigingen’ in 2005 en erkenning, financiële compensatie en historisch onderzoek in 2019. Ook weer vooruitgang, zeker omdat in 2005 door de NS-directeur vastgesteld werd dat NS zo een pijnlijk verleden kon afsluiten. Daar gaat hij natuurlijk niet over. Banken (nog een B) en Levensverzekeringsmaatschappijen (L) hebben (onder stevige druk) het nodige gedaan en aan de roofkunst (R) werd en wordt gewerkt.
Bioscoopeigenaren (weer een B), makelaars (weer een M), notarissen (N), speeltuineigenaren (nog een S) en sportverenigingen (weer een S) moeten volgens mij nog uit de kast komen en dan heb ik nog een flink aantal beroepen en organisaties vergeten.
Tja, en wat moeten we nu met al die excuses of verontschuldigingen? De aanbieders ervan kunnen met een gerust hart gaan slapen, want dat hebben ze toch maar mooi gedaan. En de ontvangers moeten dankbaar zijn of ze gaan ruzie maken als er geld verdeeld gaat worden. Maar bij de aanbieders kan ook ruzie ontstaan, zoals een kop in Trouw van 28 november 2020 duidelijk laat zien: ‘PKN erkent fouten rond schuldbelijdenis over de oorlog’. Het betreft de Protestante Kerk in Nederland, een soort CDA van verschillende kerkgenootschappen.
‘De Protestantse Kerk in Nederland wil zonder terughoudendheid erkennen dat de kerk mede de voedingsbodem heeft bereid waarin het zaad van antisemitisme en haat kon groeien. Eeuwenlang werd de kloof in stand gehouden die later de Joden in de samenleving dusdanig kon isoleren dat ze konden worden weggevoerd en vermoord. Ook in de oorlogsjaren zelf heeft het de kerkelijke instanties veelal aan moed ontbroken om voor de Joodse inwoners van ons land positie te kiezen. Dit ondanks de daden van ongelofelijke persoonlijke moed die, God-zij-dank, ook door leden van de kerken werden verricht. Met dankbaarheid gedenken wij hen die de moed hadden om tijdens de oorlog in verzet te komen’.
Beter laat dan nooit en keurig geformuleerd. Maar nee hoor: ‘Nietszeggend, zonder inbreng van de achterban’, ‘Schuldbekentenis kerken miskent heldendaden’ en ‘De kerk schoffelt over de graven van verzetsmensen’. Het zijn veelal de kinderen van verzetsstrijders die zo te keer gaan; naoorlogs verzet, maar dan tegen de eigen kerk. Het leek sprekend op de reactie van Franse spoorwegmannen, die vonden dat het staatsbedrijf SNCF in 2011 veel te ver ging in het accepteren van verantwoordelijkheid voor Jodentransporten. Die erkenning zou de geest van solidariteit en strijd uit de bezettingstijd bezoedelen.
Aan de ontvangers van komende excuses of verontschuldigingen zou ik willen adviseren om deze retour ze zenden; helaas, 75 jaar te laat en met teveel herrie eromheen.
Lees ook:
Avatar gevonden! – column David Barnouw
Het waren helse dagen voor het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Hadden ze eindelijk een niet witte, niet oude, niets met de oorlog te maken en in Marokko geboren spreker, was het weer niet goed. Had jaren geleden wat lelijks gezegd over Joden in Oud-Zuid. Was maar een grapje, had wat gedronken; ja ja, die smoes kennen we.
Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.
