Frans-Joodse verzetsman Raphael Esrail (96) overleden

Raphaël Esrail, een Franse verzetsman van Turks-Joodse komaf, is op 97-jarige leeftijd overleden. Vanuit het Joodse verzet in Frankrijk redde hij tijdens de Sjoa vele Joden van de dood. Hij werd uiteindelijk opgepakt en overleefde verschillende concentratiekampen. Na de oorlog werd hij actief voor het bedrijf Gaz de France en gaf hij gastlessen op Franse scholen over de Sjoa. In 2016 eerde president hem door hem commandeur légion d’honneur te maken. In zijn geboorteland Turkije wordt Esrail ‘de Turkse Schindler’ genoemd.

West-Turkije
Raphaël Esrail werd op 10 mei 1925 geboren in het Turkse landhuis van zijn familie in de Egeïsche provincie Manisa, nabij Izmir. Het gezin was van Sefardische komaf en thuis werd het Ladino gesproken. Een jaar later emigreerde de familie naar Lyon, waar Esrail opgroeide. Hij woonde in de wijk  Croix-Rousse en als tiener ging hij naar de Éclaireurs Israélites de France, waar hij werd geconfronteerd Joodse vluchtelingen uit nazi-Duitsland. Bij deze scoutingclub kwamen verschillende Joodse kinderen samen en leerden ze elkaar beter kennen.

La Sixième
Tijdens de Duitse bezetting van Frankrijk was Esrail een student aan de École centrale de Lyon, waar hij in het geheim werd gerekruteerd door het Joodse verzet voor het vervalsen van papieren. Hij nam de schuilnaam Paul Raoul Cabanel aan en rapporteerde aan Marcel Gherson in de verzetsorganisatie La Sixième. Op 8 januari 1944 werd Esrail gearresteerd en meegenomen naar het bureau, waar hij werd gemarteld maar niets kwijt wilde. Vervolgens werd hij overgebracht naar doorvoerkamp Drancy en werd hij naar Auschwitz gedeporteerd, waar hij elf maanden wist te overleven.

Ontberingen
Op 18 januari 1945 werd Esrail met medegevangenen door de SS ‘geëvacueerd’ en kwam hij na een dodenmars in Dachau terecht. Van daaruit werd hij overgebracht naar het subkamp Ampfing Waldlager, dat eind april onder druk van de geallieerde troepen werd ontruimd. Vervolgens werd Esrail in het Duitse dorp Tuzing door de Amerikanen bevrijd. Hij keerde terug naar Frankrijk en Lyon. Later trouwde hij met Liliane Badour, die hij eerder in doorvoerkamp Drancy had ontmoet. Hij maakte zijn studies af en werd ingenieur bij Gaz de France.

Verhaal vertellen
Na zijn pensioen in 1988 trok Esrail Frankrijk en de wereld in om zijn overlevingsverhaal te vertellen. Dat deed hij vooral op scholen, maar ook voor allerlei ander publiek. Voordien had hij nooit over zijn beproevingen in de Sjoa gesproken, noch met zijn vrouw, met de rest van zijn familie of mensen daarbuiten. Tevens was Esrail bestuurlijk actief. Zo was hij secretaris-generaal van de Amicale d’Auschwitz en was hij vanaf 2008 voorzitter van de Unie van gedeporteerden van Auschwitz. Het leverde hem in Frankrijk en daarbuiten extra erkenning op. In 2007 publiceerde hij een autobiografie.

Onderscheidingen
Gaandeweg werd Esrail geëerd voor zijn moed en inzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Duitsland onderscheidde hem in 2013 met het Kruis van Verdienste van de Bondsrepubliek. De Franse staat had hem toen al lang gelauwerd: in 1993 werd hij benoemd tot Ridder in de Nationale Orde van het Legioen van Eer en in 2001 werd hij per decreet bevorderd tot Officier. Huidig president Emmanuel Macron bevorderde hem in 2016 tot Commandant van dezelfde. In geboorteland Turkije wordt hij alom geprezen als ‘de Turkse Schindler’.

Esrail leed de laatste maanden van zijn lange leven aan kanker. Hij woonde in het westen van Frankrijk en stierf zaterdag in het ziekenhuis van de stad Lannion.

Lees ook:
Oudste Joodse gebouw in Frankrijk gerestaureerd
In de Franse stad Rouen begint de restauratie van het oudste Joodse gebouw in Frankrijk en één van de meest bijzondere in Europa. De restauratie is noodzakelijk om het gebouw te behouden. Het is uitzonderlijk om sporen te vinden van Joodse gemeenschappen uit de Middeleeuwen. Door de, zacht gezegd, onrustige geschiedenis heen zijn veel gebouwen onteigend, vernield, of hebben een andere bestemming gekregen.