Gezocht: historisch materiaal over Joods leven in Leer

Oud-burgemeester Wolfgang Kellner van Leer werkt aan een boek over de geschiedenis van Joods leven in die Duitse stad. Leer is de grootste stad van Oostfriesland en hij is er geboren en getogen. Van 2004 tot en met 2014 was hij er burgemeester. Oostfriesland ligt in het uiterste noordwesten van de Duitse deelstaat Nedersaksen. De streek grenst in het noorden aan de Waddenzee en in het westen aan de provincie Groningen.

“Er bestonden hechte banden tussen Joden in Leer en de Joodse gemeenschap in de provincie Groningen”, vertelt Kellner in een interview met het Dagblad van het Noorden.”Wellicht zijn er in Groningen, in archieven of in privébezit, nog foto’s van bijvoorbeeld de synagoge in Leer. Van huwelijken die daar zijn gesloten, misschien.” Hij hoopt dat er historisch materiaal boven water komt, dat hij in zijn boek mag gebruiken.

Het huis van samenkomst in Leer dateert van 1885. Er woonden toen zo’n driehonderd Joden, die tot 1938 een bloeiende gemeenschap vormden. Er was zelfs een Joodse school. Nadat de nazi’s in Duitsland aan de macht kwamen, nam de onderdrukking van Joodse inwoners toe. In de beruchte Kristallnacht van 9 op 10 november is de synagoge in brand gestoken. De dader was toenmalig burgemeester Erich Drescher, een nazi-aanhanger. “Voor veel Joden was dat de aanleiding om weg te gaan, onder meer naar de provincie Groningen”, zegt Kellner.

Na de Tweede Wereldoorlog is op het stuk grond waar de synagoge stond, een garage annex benzinestation gebouwd. De oud-burgemeester weet dat dit gebouw inmiddels leegstaat. Hij hoopt dat het wordt afgebroken, zodat bodemonderzoek mogelijk is. Mogelijk zijn er nog restanten van de synagoge te vinden. Zijn wens is dat er dan op die plek een gedenkteken komt met de honderden namen van Joodse slachtoffers. Dat herinneringsmonument staat nu even verderop.

Al sinds zijn burgemeesterschap is Kellner geïnteresseerd in de geschiedenis van de Joodse gemeenschap in Leer. Hij hoopt dat zijn boek, met als vooorlopige titel Unsere Synagoge, een bijdrage levert aan het levend houden van die geschiedenis. Het boek verschijnt volgend jaar.

Beeld: Synagoge Leer omstreeks 1900. Foto: van een ansichtkaart, maker onbekend