‘Godwins en antisemitische uitspraken waren Berlusconi niet vreemd’

Silvio Berlusconi is dinsdag op 86-jarige leeftijd overleden. De zakenman-politicus, die drie keer premier was van Italië, blonk door de jaren heen uit in controversiële acties en uitspraken. Hij was niet vies van Godwins – de situatie in de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw vergelijken met het heden – en anti-Joodse uitlatingen. Met regelmaat joeg hij anderen daarmee tegen zich in het harnas. De controversiële politicus was tot op het laatste moment actief. Volgens partijgenoten en volgelingen laat de man die Joden, Duitsers en vele anderen beledigde ‘een gat’ achter.

De Ridder

Il Cavaliere – ‘de Ridder’ – werd geboren op 29 september 1936 in Milaan, de stad van waaruit hij later zijn imperium zou uitbouwen. Na het voltooien van zijn middelbare schoolopleiding aan een Salesiaanse hogeschool studeerde Berlusconi rechten aan de Universiteit van Milaan , waar hij in 1961 cum laude afstudeerde met een proefschrift over de juridische aspecten van reclame. Als student trad hij op als contrabassist op cruiseschepen om de kost te verdienen.

Cruiseschepen

Berlusconi klom eind jaren zestig op tot de financiële elite van Italië na hulp van ​​onder meer politicus Piersanti Mattarella. Gaandeweg bouwde hij aan zijn mediabedrijf Mediaset, waarmee hij de Italiaanse televisie voorzag van commerciële zenders en tv-programma’s. In de jaren tachtig kocht hij de voetbalclub AC Milan, waar hij onder meer de Nederlandse sterspelers Ruud Gullit, Marco van Basten en Frank Rijkaard voor aantrok. Tijdens zijn tweede huwelijk was de sociaaldemocratische premier Bettino Craxi een van de getuigen.

Forza Italia

Na het imploderen van de Italiaanse gevestigde politiek in 1992 – na de moorden van de maffia op rechters kwam grootschalige verwevenheid van de christendemocraten en sociaaldemocraten met de maffia aan het licht – besloot Berlusconi om de politiek in te gaan. Met zijn rechtse partij Forza Italia (Hup Italie) behaalde hij in 1994 een zege bij de verkiezingen en kortstondig was hij de premier. In 2001 keerde hij terug als premier, waarna hij een coalitieregering leidde met onder andere Umberto Bossi van de rechts-radicale Lega Nord, die de rit uitzat. Tussen 2008 en 2011 was hij opnieuw premier. Berlusconi moest uiteindelijk het veld ruimen tijdens de Eurocrisis.

Antisemitisme

In zijn periode als politicus en premier heeft Berlusconi velen de boom ingejaagd met controversiële uitspraken. Over de Joden maakte hij in 2010 een antisemitische grap. Die ging over een Joods gezin dat een andere Jood voor een fikse huur zou laten onderduiken, zonder hem te vertellen dat de Tweede Wereldoorlog al lang voorbij was. Hij beledigde Joods Italië ermee en kreeg ook te maken met boosheid uit de Joodse wereld. Ook had hij bewondering voor de fascistische dictator Benito Mussolini, die volgens Berlusconi veel goede dingen heeft gedaan en slechts de fout maakte de Joden te willen uitroeien.

‘Kapo’

Een andere zeer controversiële uitspraak deed Berlusconi in 2004. Toen hij te gast was in het Europees Parlement en daar mocht spreken, vergeleek hij de Europese parlementsvoorzitter Martin Schulz met een nazi-kampbewaker. Die laatste had kritiek geuit op zijn binnenlandse beleid, waarop Berlusconi zei dat als hij in een film zou spelen hem de rol van ‘Kapo’ niet zou misstaan. De Duitser werd boos, maar de Italiaan hield vol dat hij een grapje maakte. Tegelijkertijd beschuldigde hij Schulz en anderen ervan ‘slechtwillende toeristen van de democratie’ te zijn.

Godwins

In 2013 deed Berlusconi de gewraakte uitlatingen in een boek van de Italiaanse journalist Bruno Vespa. Op een vraag of de kinderen van Berlusconi hun vader hebben voorgesteld uit Italië te vertrekken, hief de geplaagde miljardair een klaagzang aan. “Mijn kinderen zeggen dat ze zich zoals Joodse families in Duitsland onder Hitlers regime voelen. Echt, iedereen is tegen ons.” De Joodse gemeenschap was verontwaardigd over Berlusconi’s uitspraken, die niet tot zijn eerste Godwin behoorden.

Fraude en ontucht

Na zijn laatste premierschap bleef Berlusconi een rol spelen in de Italiaanse politiek. Zijn grote populariteit van weleer was voorbij en hij raakte verstrikt in rechtszaken om fraude en ontucht. Tijdens verkiezingen voor het Italiaanse presidentschap – het staatshoofd wordt in Italië door het parlement gekozen en heeft grotendeels een ceremoniële functie – werd hij vaak genoemd als de kandidaat van rechts. Als president zou hij juridisch immuun worden voor de rechters. De populist Berlusconi werd echter geen president. Toch bleef hij tot op hoge leeftijd actief in de politiek. Na verkiezingen was zijn partij vaak bepalend in het vormen van regeringscoalities.

Laatste jaren

Berlusconi kreeg in de laatste levensjaren steeds meer kwalen. De man die er niet voor wegliep om onder het mes te gaan, zo kwam hij vaak bij de plastische chirurg, moest de laatste maanden steeds vaker het ziekenhuis in. Uiteindelijk bleek hij lymfeklierkanker te hebben. Hij stierf dinsdag aan de gevolgen van deze ziekte, 86 jaar oud. Zijn partijgenoten en volgelingen zeggen dat hij ‘een gat’ achterlaat. Politiek analisten stellen dat Forza Italia het zonder de oude baas niet zal redden en dat veel kiezers van deze partij later de oversteek zullen maken naar die van huidig premier Giorgia Meloni.

Lees ook:
‘Netanyahu voert Israël in het Berlusconi-territorium’ – analyse
‘Toen Likud-leider Benjamin Netanyahu op 29 mei 1996 de Israëlische verkiezingen won en de zittende premier Shimon Peres versloeg, werd hij op 46-jarige leeftijd de jongste politicus ooit die het land leidde. Op 20 juli vorig jaar overtroefde Netanyahu David Ben-Gurion, de eerste premier van Israël, door diens positie van langstzittende premier in de Israëlische geschiedenis over te nemen…’