Hoogste eer voor ‘Hollandse Schindler’ Zwartendijk

Diplomaat Jan Zwartendijk heeft postuum de hoogste onderscheiding in Nederland gekregen voor de dapperste daad buiten strijd: de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon in goud. Hij redde zeker 2.345 Joden van de dood door ze vanuit Litouwen doorreisvisa te verstrekken met als eindbestemming Japan en de Nederlandse Antillen. Hun reis door de Sovjet-Unie werd betaald aan het Kremlin door Joods Amerika.

Bescheiden

“Mijn vader was een heel bescheiden man,” zegt zoon Rob Zwartendijk tegen Het Parool. Hij wilde niet in de schijnwerpers staan, maar had wel een sterk gevoel voor rechtvaardigheid. Hij vond het zijn morele plicht om deze mensen te helpen en daar heb ik enorme waardering voor.” Ook dochter Edith (96) was aanwezig in het Haagse kasteel Duivenvoorde.

Eindhoven

VVD-premier Mark Rutte reikte de erepenning aan hen uit. Na de Duitse inval in Litouwen was het snel gedaan met het werk van Zwartendijk en zijn Philips-productiekantoor, keerde hij terug naar zijn woonplaats Eindhoven. Daar bleek zijn huis door de nazi’s te zijn ingenomen. Mede daardoor besloot hij om met bijna niemand te spreken over wat hij in Litouwen had gedaan.

Eindelijk erkenning

Zwartendijk kreeg postuum de Israëlische Yad Vashem-onderscheiding en werd in zijn geboortestad Rotterdam een gedenkteken voor hem ontbuld. In 2018 was er een soortgelijk eerbetoon in de Litouwse stad Kaunas, waar tegenover zijn oude kantoor een monument werd onthuld. Maar erkenning van de Nederlandse staat kwam er echter nooit en moet tot ver na de oorlog wachten.