‘Ik voel me soms net een pierrot’ (Pesach-serie, 1)

‘Het is een onstuimige tijd in de wereld. De Nederlandse overheid plaatst politie en marechaussee voor Joodse gebouwen om haar Joodse burgers te beveiligen. Netanyahu roept Joden op om Europa te verlaten. Daar waar ik kom, wordt verwacht dat ik spreek over het opkomend antisemitisme, het gevoel van onveiligheid en onze zorgen voor de toekomst.

Ondertussen is het alweer bijna Pesach en wij gedenken de Uittocht uit Egypte. Wij gedenken de verlossing uit slavernij en de bevrijding van vervolging. Wij gedenken de verlossing van vernedering en van voortdurende angst. In iedere generatie worden we geacht de geschiedenis van de Uittocht uit Egypte opnieuw te beleven in de geestelijke zin van het woord.

Dit jaar is die geestelijke beleving bijna fysiek. De dreiging neemt hand over hand toe. We vragen ons af hoe lang nog tot ook in ons veilige Nederland…..? Maar is dit doemdenken? Waar is mijn geloof en vertrouwen? Hebben mijn lieve ouders in de jaren voor de oorlog ook zo geredeneerd? Is dit de opbeurende boodschap die een opperrabbijn met zijn leden moet delen?
Er bestaat een wijze Joodse uitspraak die zegt: tracht gut, wet zajn gut! Als je goed denkt, zal het goed gaan. Klinkt mooi, denk ik dan een beetje depressief en ongelovig. Is dit zo? Klopt dit?

Als je goed denkt, zal het goed gaan. Een diepe verklaring van deze gedachte luidt, dat als een mens op de juiste wijze denkt, dan beseft hij dat in feite alles goed is. Ook dat wat wij mensen als negatief ervaren. De Eeuwige is goed! Alleen wij ervaren dat niet altijd zo. Iedere beproeving heeft zijn waardevolle betekenis, maar helaas is die waardevolle betekenis vaak erg onzichtbaar.

Een depressieve man komt bij de psychiater: “Wat moet ik doen, dokter, ik zie alles zwart?” De psychiater antwoordt hem: “Ga eens een avond naar het theater om te kijken naar Pierrot, de beroemde Franse clown. Gewoon even weg van alles en lekker lachen!” “Dokter”, antwoordt de patiënt, “Ik ben Pierrot!”
Ik voel me soms net Pierrot. Ik moet uitstralen, overeind blijven, anderen inspireren. Maar moet ik niet ook eerlijk en realistisch zijn en waarschuwen? Ja, onze voorouders werden bevrijd uit slavernij, maar tot die bevrijding…..? Maar hoe stellen we ons nu op? Gaan we bij de pakken (matzes) neerzitten?

Hoe zal dit jaar lesjana haba’a bieroesjalajim – het komende jaar in Jeruzalem aan het eind van de Seideravond klinken? Ik ben geen politiek zionist, maar de wetenschap dat Jeroesjalajim bereikbaar is, werkt inspirerend en hoopgevend.
Ik heb het dipje weer van me afgeschreven. We gaan ook dit jaar weer de matzes eten, met blij gemoed. Matzes die ook wel genoemd worden het brood van het geloof. Geloof in de kracht van de matze, het ongerezen brood. Symbool van bescheidenheid, ongerezen. Al het gerezene verbranden we. Geen kruimeltje mogen we in ons bezit hebben. Letterlijk met een kaarsje zoeken we in alle hoeken, gaten en spleten. Hebben we nog ergens iets van dat gerezen gevoel, van hoogmoed in ons? Weg ermee! Verbranden en vernietigen. Neem afstand van de hoogmoed.
Met de matzes trotseren we de eeuwen. Bescheidenheid geeft de mogelijkheid om met elkaar de bevrijding te vieren. Dat is de Seideravond. Samen de slavernij achter ons laten en optrekken naar de Berg Sinai alwaar de Eeuwige zich aan Zijn volk zal openbaren. Als het duister is, is het licht juist veel beter zichtbaar. Tracht gut, wet zajn gut!  Het is geen loze kreet, geen holle frase, maar het is Pesach.

Pesach, het bewijs dat na slavernij de bevrijding er is. Na duisternis komt licht. Maar voorwaarde is wel dat we de matzes steeds laten prevaleren in ons leven. Dan zijn we namelijk bij machte om een hechte eenheid te vormen, omdat we de ander als een broeder of zuster ervaren en omdat we daarom samen kunnen optrekken. Weg van de negatieve slavernij, dwars door de zee, waarvan we meenden dat die ongenaakbaar was en waarvan we even dachten dat we erin zouden verdrinken.
Op weg naar de Sinai, naar Thora en Mitswot, op weg naar de uiteindelijke verlossing:

Lesjana haba’a bieroesjalajim – het komende jaar in Jeruzalem – tracht gut, wet zajn gut!’ 

Binyomin Jacobs is opperrabbijn.