Israëlische president vreest voor ‘historische constitutionele crisis’

Nog geen drie weken na het aantreden van het nieuwe Israëlische kabinet van Benjamin Netanyahu, zijn de spanningen in de samenleving al dusdanig opgelopen dat president Itzhak Herzog (Arbeidspartij) de natie moest toespreken. Dat gebeurde op zondag, daags na het massale protest tegen de plannen van rechts-religieuze regering om het hooggerechtshof te hervormen. Herzog waarschuwt voor een ‘historische constitutionele crisis’ als de plannen doorgaan. Uit onderzoek blijkt dat een krappe meerderheid van de Israëli’s de huidige positie van het Hof wil behouden.

Diepgaand geschil
Herzog voelde zich genoodzaakt het woord te nemen nadat demonstranten voor zijn ambtswoning stonden en hem ook beschuldigden van het afbreken van de democratie. Hij zei zondag dat hij ‘al dagen bezig is te bemiddelen in discussies tussen relevante politieke figuren’ over de omstreden plannen van de nieuwe regering. “We worden in de greep gehouden door een diepgaand meningsverschil dat onze natie uit elkaar scheurt,” zei Herzog. “Dit conflict baart mij grote zorgen, net zoals dat velen in heel Israël en de diaspora zich zorgen maken.” Met het laatste doelde hij op de Joden buiten Israël.

Bemiddeling onzeker
Als er geen oplossing komt voor het maatschappelijke dispuut, vreest Herzog een constitutionele crisis van historische omvang. Tegelijkertijd wil hij ‘de kloof in de samenleving’ beëindigen. “Het kantoor van de president is vandaag misschien wel de enige plaats die het vertrouwen geniet van alle partijen en in staat is om discussies over het onderwerp te organiseren, op een manier die door iedereen wordt aanvaard; achter gesloten deuren en met open deuren,” aldus Herzog. “Ik geef nederig toe dat ik niet zeker ben van het succes van deze onderneming. Er is welwillendheid van de verschillende partijen bij wie de verantwoordelijkheid ligt, maar er is nog een lange weg te gaan en er zijn nog aanzienlijke hiaten.”

Hervorming
Op zaterdagavond protesteerden in Tel Aviv en daarbuiten circa tachtigduizend Israëli’s tegen de plannen om het hooggerechtshof te hervormen. Netanyahu’s kabinet van rechtse en religieuze hardliners wil dat het parlement, de Knesset straks bepaalt wie de hoge rechters worden. Ook moet de macht van het Hof worden ingeperkt. Op dit moment kunnen de rechters een streep door nieuwe wetten zetten die niet democratisch zijn. Israël heeft geen senaat en daarom is de rol van het Hof inzake de democratische controle extra groot. Netanyahu wil controle vanuit de Knesset op het Hof, onder meer omdat er momenteel nog drie corruptiezaken tegen hem lopen, aldus critici.

Steun voor Hof
Uit de jaarlijkse Israeli Democracy Index van het Israel Democracy Institute blijkt dat 57 procent van de Israëli’s het hooggerechtshof steunt. Een jaar geleden was dat 56 procent en in 2010 – de enige andere keer dat dit werd gemeten – was het 53 procent. Onder Arabische-Israëli’s neemt de steun voor het Hof toe van 73 procent in 2022 naar 87 procent nu. Kiezers op links en in het midden steunen het Hof meer dan rechtse kiezers, die Netanyahu VI’s plannen meer zien zitten. Ook blijkt dat de polarisatie in Israël meer toeneemt. Solidariteit en samenlevingszin nemen af. Bijna de helft van alle Joodse Israëli’s vindt dat zijzelf moeten worden bevoordeeld ten opzichte van andere groepen, Joods en niet-Joods.

‘Herzog te passief’
President Herzog nam zondag de resultaten van het onderzoek in ontvangst en en zei diep bezorgd te zijn over sommige uitkomsten ervan. Intussen hebben kopstukken van zijn eigen partij, onder wie oud-premier Ehud Barak, alle inwoners van Israël opgeroepen tot burgerlijke ongehoorzaamheid. Ook de presidente van het hooggerechtshof heeft zich tegen de plannen van Netanyahu VI uitgesproken. Inmiddels wordt Herzog onder vuur genomen door opiniemakers: hij zou te passief zijn geweest en te laat in actie zijn gekomen om te bemiddelen.

Lees ook:
Netanyahu: demonstreren kan, maar onze koers verandert niet
De grote demonstratie tegen de nieuwe regering van Benjamin Netanyahu, zaterdagavond in Tel Aviv is beantwoord door de premier zelf. Hij zegt niets te zullen veranderen aan de plannen van de regering om beslissingen van het Israëlische hooggerechtshof te kunnen bijsturen. Duizenden demonstranten kwamen zaterdagavond bijeen omdat ze zich zorgen maken om de rechten van andersdenkenden en minderheden in Israël.