Joodse vader van de Hulk en Spider-Man overleden

Stan Lee, de vader van Amerikaanse superhelden als Superman, de Hulk en Spider-Man is op 95-jarige leeftijd overleden. Hij heette eigenlijk Stanley Martin Lieber en was van Joodse komaf. Zijn naam is onlosmakelijk verbonden aan het bedrijf Marvel Comics, dat onder zijn leiding groeide van een kleine uitgeverij tot een mondiaal multimediaconcern, dat naast strips ook talloze games, films en tv-series maakt. De laatste tijd kwakkelde Lee met zijn gezondheid. Amerikaanse media melden dat hij op maandagochtend met spoed naar het ziekenhuis is gebracht, waar hij later is gestorven. Zijn dochter maakte zijn overlijden bekend. Met zijn strips, superhelden en films laat Lee een stempel achter op de moderne Amerikaanse cultuur.

Roemeense Joden
Stanley Martin Lieber werd geboren op 28 december 1922 in Manhattan, New York, in het appartement van zijn in Roemenië geboren Joodse immigrantenouders, moeder Celia Solomon en vader Jack Lieber. Later werd zijn jongere broer Larry geboren. Aan het einde van de jaren dertig ging Lieber de arbeidsmarkt op. Omdat Joden werden gediscrimineerd, veranderde hij zijn naam in Stan Lee. Op die manier kon hij eerder aan een baan komen. Hij werkte in deeltijd als journalist en in 1939 kreeg hij met een kruiwagen (zijn oom Robbie Solomon) zijn eerste voltijdbaan bij uitgeverij Timely Comics, de firma die later zou uitgroeien tot Marvel Comics. Eerder hadden twee Joodse striptekenaars van het bedrijf, Joe Shuster en Jerry Siegel, de stripfiguur Superman bedacht, die een grote hit werd onder het Amerikaanse publiek.

Captain America
In het bedrijf werkt hij mee aan de strip Captain America Foils the Traitor’s Revenge, die in 1941 verscheen. Hij schreef dit verhaal onder zijn pseudoniem Stan Lee, omdat hij zijn echte naam wilde gebruiken voor meer literair werk. In 1942 meldde Lee zich aan voor het Amerikaanse leger om deel te nemen aan de Tweede Wereldoorlog. Daar wordt hij ingedeeld op de afdeling communicatie. Na de oorlog stortte het stripboeken-genre ‘superhelden’ in en veranderde Timely Comics zijn naam in Atlas Comics. Lee en anderen in het bedrijf leggen zich in de jaren vijftig toe op het maken van westerns, sciencefiction, romantiek en Middeleeuwse verhalen. Samen met zijn Joodse collega Jack Kirby (alias Jakob Kurtzberg) bedacht Stan Lee The Fantastic Four. Deze strip werd erg populair en Lee leidde de tekenaars van Marvel in het bedenken van meer van dit soort helden. Andere creaties waren de Hulk, Thor en X-Men.

Normale superhelden
Gedurende de jaren zestig maakte Lee zijn superhelden anders dan dat het publiek tot dan toe gewend was. In plaats van de ‘perfecte helden’, zoals die tot dusver in de strips voorkwamen, waren zijn helden meer menselijk zodat lezers zich beter met hen konden identificeren. Vaak hadden de helden ook slechtere eigenschappen zoals hebzucht, ijdelheid, onzekerheid over hun eigen kunnen, maar ook kampten ze met ‘alledaagse problemen’ zoals verliefdheid en problemen op het werk. Lee’s nieuwe superhelden spraken het publiek zeer aan. Tot 1969 publiceerde Marvel Comics 831 stripboeken, waarvan het grootste deel is geschreven door Lee. Hij gebruikte zijn strips ook om zaken uit de echte wereld aan de kaak te stellen. Zo werd hem in 1971 gevraagd het gevaar van drugsgebruik duidelijk te maken in een strip. Lee deed dit door in een Spider-Man-strip de beste vriend van de superheld te laten veranderen in een drugsverslaafde. Ook zaken als racisme en discriminatie kwamen in Lee’s strips  aan bod, met name in de X-Men-strips.

Boegbeeld
Vanaf de jaren tachtig werd Lee steeds meer het boegbeeld van Marvel Comics. Hij bezocht boeken- en stripbeurzen, en werd ook een bekende mediafiguur. In 1981 verhuisde hij naar Californië om in Hollywood voor Marvel filmproducties te ontwikkelen. Hij had cameo’s – eigen optredens – in veel films die gebaseerd waren op zijn strips. Ook gastoptredens in andere films en tv-series waren het geval, zoals in The Simpsons (zie beneden). In 2001 publiceerde hij zijn autobiografie Excelsior! The Amazing Life of Stan Lee en een jaar later klaagde hij Marvel aan, omdat hij zijn deel van de winst op de films rond de door hem bedachte stripfiguur Spider-Man niet ontvangen had. In 2005 deed de rechter uitspraak en moest Marvel hem tien miljoen dollar betalen. Desalniettemin blijft hij binnen boord en een jaar later wordt hij geëerd met een stripserie omdat hij 65 jaar in dienst is van het bedrijf.

Stan Lee heeft vele prijzen gewonnen voor zijn werk, waaronder een National Medal of Arts. Hij is officieel opgenomen in de Jack Kirby Hall of Fame voor strips, in 1995. In 2011 kreeg hij een ster op de beroemde Hollywood Walk of Fame. In Los Angeles is 2 oktober sinds 2009 officieel ‘Stan Lee-dag. In 2012 ontving hij van het Imagine Filmfestival de Career Achievement Award.