Kosjer Frankfurt ontdekken – ‘De Joodse horizon’ – reizen

De matgrijze ICE-trein, ook wel ‘Deutschlands schnellster Klimaschützer’ genoemd, heeft nog geen vier uur nodig om vanaf Amsterdam het Frankfurter Hauptbahnhof te bereiken. We komen op donderdagmiddag aan. Een kort wandelingetje door het Bahnhofsviertel, de wijk rond het station die steeds hipper wordt als uitgaanswijk, brengt ons bij AMERON Frankfurt Neckarvillen Boutique. De Joodse eigenaren hebben vier prachtige villa’s uit de Wilhelminische periode van de vorige eeuwwisseling, met oog voor detail en heel diepe zakken, in vijf jaar tijd verbouwd tot een boutique-hotel aan de voet van de Silberturm, de wolkenkrabber van Deutsche Bahn.

Rothschild Palais
Dichtbij het hotel ligt aan de oever van de Main ligt een andere villa, het spierwitte Rothschild Palais, waar bondskanselier Helmut Kohl in 1988, precies vijftig jaar na de Kristallnacht, Duitslands eerste onafhankelijke Joodse museum opende. Momenteel wordt het pand gerenoveerd en krijgt het museum een strak vormgegeven uitbouw, al net zo spierwit als het hoofdgebouw, om op 21 oktober de deuren weer te openen.

Het Joods Museum van Frankfurt heeft nog een ander gebouw, het Museum Judengasse. Beter: Bij opgravingen werd in 1987 de fundering ontdekt van negentien huizen en twee mikwe’s, waarna er verhitte discussies volgden over hoe om te gaan met deze bijzondere vondst. Uiteindelijk werd er een compromis gesloten, waarbij de fundering van vijf huizen bewaard is gebleven. In 1992 ging het Museum Judengasse open in wat ooit het getto van Frankfurt was.

Dit museum grenst aan het Alter Jüdischer Friedhof, de Joodse begraafplaats van Frankfurt die van 1180 tot 1828 werd gebruikt. De muur aan de Battonstrasse is nu onderdeel van het Neuer Börneplatz-monument, waarmee de verwoesting wordt herdacht van de Joodse gemeenschap van Frankfurt tijdens de Sjoa. Precies 11.908 metalen blokjes, elk gegraveerd met een voor -en achternaam, geboortedatum en – voor zover bekend – de sterfdatum en -plaats. Het zijn grijze blokjes die ver genoeg uit de met groen mos overdekte muur uitsteken om er steentjes op te leggen. Alle namen zijn ingedeeld op alfabet. En zo is het makkelijk om als Amsterdammer het blokje te vinden van Annelies Frank, het meisje dat op vierjarige leeftijd van Frankfurt naar Amsterdam verhuisde en in februari 1945 in Bergen-Belsen overleed.

Westend
Op vrijdagmiddag fietsen we door de chique Westend-wijk wanneer we op de hoek van de Freiherr vom Stein-Strasse op de Westendsynagoge stuiten, een magnifiek gebouw in Jugendstil-stijl met Assyrische en Egyptische elementen. De bouw begon in 1908. Als enige sjoel in Frankfurt overleefde het de Kristallnacht van 1938. Twee grote renovaties volgden, in 1950 en, meer uitgebreid, van 1989 tot 1994. Thans is het huis van samenkomst nog steeds in gebruik door de orthodox Ashkenasische gemeenschap. De grote sjoel is gespaard gebleven, omdat de nazi’s Westend niet verwoestten. Ze wilden namelijk deze wijk met de mooie huizen van Joden voor zichzelf houden.

Tel Aviv
Op de stoep zit een orthodox-Joodse jongen. Het gebouw is dicht maar hij zegt dat we moeten aanbellen. De deur opent en Tomer Ronen kijkt ons vragend aan. De gewapende Israëlisch twintiger bewaakt de synagoge. We leggen uit dat we graag ook de binnenkant willen zien. Als we onze woonplaats hebben verraden, grijnst hij van oor tot oor: “Ah.. de mooiste stad ter wereld! Ná Tel Aviv, uiteraard.” Hij verontschuldigt zich dat hij met ons mee moet lopen, maar zo zijn de regels na recente anti-Joodse incidenten in Duitsland, en hij knipt de verlichting aan.

Samenwerken
De sjoel, die plaats biedt aan zestienhonderd gelovigen, is onberispelijk hersteld tot het origineel en de immense kroonluchter zorgt voor een warme, gouden gloed. Een deel van de sjoel wordt ook gebruikt door de Egalitärer Minjan van rabbijn Elisa Klapheck (ook rabbijn geweest van Beit Ha’Chidush). Ze houden diensten in de mooie kleine sjoel en hebben een gezamenlijke bewaking met de orthodoxen. Dat kan gewoon in Duitsland, samen in één gebouw.

Haribo-snoepjes
De huidige Joodse gemeenschap van Frankfurt telt zo’n zevenduizend leden waarvan de helft uit de voormalige Sovjetunie komt. Zo ook Zorik Rapoport. Deze Oekraïner uit Kiev runt Mogdal, een van de slechts zes kosjere winkels in heel Duitsland. Wat verklaart dat zijn klanten tot driehonderd kilometer reizen om in te slaan in zijn eenvoudige winkel, die in een souterrain aan een drukke straat ligt. Op de schappen staan flessen wijn en bier uit Israël en in de vriezer ligt kosjer vlees opgestapeld. Zelfs de Haribo-snoepjes zijn kosjer; ze zijn met visgelatine gemaakt in plaats van varkensgelatine.

De grootste hit zijn de bagels, bevroren en rechtstreeks ingevlogen uit Israël. Voor we weer terug treinen naar Amsterdam, lunchen we in Bar Shuka, een hippe bar in het Bahnhofsviertel, waar de nieuwe Israëlische keuken wordt geserveerd. De Black Baba, een zwarte baba ganoush met octopus en witte bonen, is goddelijk . Het interieur, gebikte muren, vintage meubelen en rode neon graffiti in het Hebreeuws en Arabisch garandeert een hip publiek. We zouden graag langer blijven, om uit te buiken met een koffie op het dakterras, maar de ICE trein wacht.

Lees ook:
Aangenaam vertoeven in Zichron Ya’akov – ‘De Joodse horizon’ – reizen
Zichron Ya’akov, mijn woonplaats, is een plek die heel geschikt is voor dag-uitstapjes of een korte ‘vakantie in eigen land’ (Israël, red). Goed bereikbaar ligt het: 35 kilometer ten zuiden van Haifa, 65 kilometer ten noorden van Tel Aviv en op 162 meter hoogte aan de zuidkant van het Carmel-gebergte.