‘Lous Steenhuis-Hoepelman paste haar verhaal aan aan de kinderen’ – in memoriam

Lous Steenhuis-Hoepelman is op 81-jarige leeftijd overleden. De Sjoa-overlevende, die aan jongeren over haar oorlogsverhaal vertelde, werd twee jaar geleden bij het grote publiek bekend nadat ze Urker jongeren aansprak op hun antisemitische uitingen. Ze had een bijzonder leven achter de rug. Als kind moest ze onderduiken en kwam ze uiteindelijk in Westerbork, Bergen-Belsen en Theresienstadt terecht. Ze overleefde ging haar verhaal op latere leeftijd vertellen. Steenhuis-Hoepelman zette zich onder meer in voor Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Ze had de gave haar heftige verhaal aan te passen aan de kinderen aan wie ze het vertelde.

De Waarheid

Lous Steenhuis-Hoepelman werd op 16 mei 1941 in Amsterdam geboren. Ze kwam ter wereld in een politiek bewust Joods gezin. Haar ouders, Louis Hoepelman en Rosa Kwieser, waren communisten en waren al voor de oorlog tegen het nationaalsocialisme gekant. Na de Duitse inval in mei 1940 gingen ze dan ook meteen in het verzet. Het paar was onder andere betrokken bij het drukken van de pamfletten voor de Februaristaking en het illegale communistische blad ‘De Waarheid’.

Verraden

In 1942 werd de situatie te gevaarlijk en besloten ze om in de onderduik te gaan. De kleine Lous werd ondergebracht bij een halfbroer van vader Louis in Bussem. Haar ouders verbleven op andere onderduikadressen. Na een jaar onderduiken werd vader Louis verraden en afgevoerd naar Auschwitz, waar hij werd vermoord. Haar moeder Rosa wist de oorlog wel te overleven. Zelf werd Lous in 1943 naar een ander onderduikdres in Amsterdam overgebracht, waar ze werd verraden door een ander kind.

Theresienstadt

De peuter belandde in de gevangenis aan de Weteringschans. Er was daar een mevrouw Adriaansz, die zich over haar ontfermde en ook bij haar bleef toen ze naar Westerbork werd doorgestuurd. Omdat niemand wist wie Lous was, kwam ze daar in het weeshuis terecht. In 1944 werd het weeshuis ontruimd. Alle kinderen werden gedeporteerd naar Bergen-Belsen. Al die tijd was Adriaansz bij Lous. Samen met de andere kinderen werden ze later naar Theresienstadt doorgestuurd, waar ze in 1945 door de Sovjets werden bevrijd.

Erholungsheim

Een man van het Rode Kruis liet haar naar Zwitserland sturen. Later zei Steenhuis-Hoepelman daarover: “Het Rode Kruis adviseerde om mij vanwege mijn slechte gezondheid naaar Zwitserland te sturen om aan te sterken in een zogenaamd ‘Erholungsheim’. Weer op transport, weer in de steek gelaten, weer geen warmte en familie. Toen ik terugkwam sprak ik alleen nog maar Duits. Ik werd verwelkomd door een mevrouw die zei dat ze mijn moeder was. Ze was samen met een man genaamd oom Hans. Later noemde ik hem ‘papa’ in plaats van ‘oom’. Hans beschouwde me als zijn eigen dochter en was heel lief voor me.”

Bronchitis, schurft

Steenhuis-Hoepelman kwam met bronchitis, schurft en een dubbele longontsteking terug naar Nederland en werd door haar biologische moeder opgehaald in Valkenswaard. Samen met haar nieuwe partner Hans kreeg haar moeder een tweede kind: Erik. Na de oorlog groeide Lous met hem op. “Die is op 21-jarige leeftijd door een auto-ongeluk om het leven gekomen. Dus mijn moeder heeft het niet makkelijk gehad. Eerst haar kind weg, toen haar man vermoord en daarna haar tweede kind omgekomen door een auto-ongeluk.”

Verhaal vertellen

Steenhuis-Hoepelman bouwde haar leven op en kreeg nakomelingen. Vanaf 2006 trad ze naar buiten met haar oorlogsverhaal. Vanuit Herinneringscentrum Kamp Westerbork was ze actief als gastspreker op scholen. Zo bereikte ze duizenden leerlingen en docenten. ‘Lous had de gave haar heftige verhaal zorgvuldig aan te passen op de leeftijd van de kinderen aan wie zij vertelde. Regelmatig werden wij door docenten gebeld met de vraag of Lous weer zou kunnen langskomen’, schrijft het Herinneringscentrum op haar website. Naast haar gastlessen sprak Steenhuis-Hoepelman meerdere keren in Westerbork tijdens ooggetuigenlezingen. Ook was ze betrokken bij het voorlezen van de 102.000 namen.

Urker jongeren

Nadat jongeren op Urk in 2021 in nazi-uniformen de straat op gingen, naar eigen zeggen uit protest tegen de coronamaatregelen, kwam Steenhuis-Hoepelman in het verweer. “Wat gebeurt hier?” zei ze in talkshow Op1. “Ik vind het onbegrijpelijk en snap het niet.” De Sjoa-overlevende wilde met de jongeren in gesprek en noemde het ‘stupide gedrag’ Ze accepteerde geen excuses, want ‘dit vindt ik ver over de grens’. Ze ging uiteindelijk in gesprek met zeven jongeren die meededen aan de nazi-actie. Zij waren zeer onder de indruk van haar verhaal. Mogelijk hebben ze ervan geleerd.

Steenhuis-Hoepelman overleed dinsdag op 81-jarige leeftijd in haar woonplaats Amsterdam.

Lees ook:
Overlevende wil praten met Urker jongeren
Lous Steenhuis-Hoepelman (80) is een overlevende van de Sjoa. Ze is erg geschrokken van de beelden van afgelopen weekend uit Urk van jongeren verkleed in nep-nazi-uniformen en kamppakken. Om de jongeren te laten zien wat er werkelijk is gebeurd, wil zij met hen in dialoog gaan. Ze wil weten wat de groep bezielde en wil hen bijbrengen wat er in de Tweede Wereldoorlog is gebeurd.