Mexicooooooooo ! – reisverhaal ‘De Joodse horizon’
Dat zelfs het über-katholieke Mexico een actieve Joodse gemeenschap kent, weten slechts weinigen. Reisjournalist Joost Brantjes ging op zoek in CDMX, de hoofdstad van Mexico, en kwam meer te weten over welke Joden wanneer arriveerden, en waar ze vandaan kwamen.
Om mijn jetlag zo snel mogelijk het hoofd te bieden – Mexico ligt zeven uur achter op ons – besluit ik na aankomst dat mijn bed kan wachten. Het Hilton Reforma Hotel is zo centraal gelegen, dat een groot aantal bezienswaardigheden van Ciudad de México (CDMX) op loopafstand liggen. De avond is zwoel, de jacarandabomen met prachtige blauw-paarse bloemen staan volop in bloei en op elke hoek valt wel iets te eten te scoren. Dat Mexicanen vaak en veel eten zie je al gauw op straat; driekwart wekt de indruk een zorgwekkend hoge BMI te hebben.
In Las Pecosas, een kroeg die we bezoeken voor een eerste Victoria-biertje, is het een dolle boel. Op vrolijke muziek wordt gedanst, iedereen eet en drinkt gulzig en onze buren willen proosten met de enige buitenlanders in hun buurtkroeg.
Mee met Cortés
Al in 1519 kwamen de eerste Joden naar Mexico. Deze conversos of crypto-Joden, die zich onder dwang tot het christendom hadden bekeerd om vervolging tijdens de Inquisitie te voorkomen, staken vanuit Spanje met ontdekkingsreiziger Hernán Cortés de Atlantische Oceaan over.
Tijdens de koloniale periode werd in 1571 ook in Mexico de Inquisitie ingesteld, die pas na de onafhankelijkheid in 1821 zou worden afgeschaft. De Mexicanen namen de katholieke religie als staatsgodsdienst, de crypto-Joden begonnen het Jodendom weer openlijk uit te dragen en vanaf 1825 kwamen er ook Europese Joden uit Duitsland en Oost-Europa.
In 1864 nodigde Keizer Maximiliaan I (Maximiliano Habsburgo) Europese Joden uit Frankrijk, België en het Habsburgse Rijk uit om zich in Mexico te vestigen. En vanaf 1880 werden ook bankiers van Joodse komaf uitgenodigd door de Mexicaanse regering. Wanneer het Ottomaanse Rijk begon af te brokkelen, volgden Sefardische en Oriëntaalse Joden, voornamelijk uit Syrië en Libanon hun weg naar Mexico.
Snelle groei
Vanaf 1900 groeide de Joodse gemeenschap rap, omdat Joden uit Rusland, Roemenië, Polen en Litouwen arriveerden. Een deel wilde Mexico gebruiken als springplank naar Amerika, maar de Amerikanen stelden in 1921 een quotum in en dus zagen ze zich gedwongen een leven in Mexico op te bouwen. De gemeenschap groeide van 134 Joden in 1900 naar 21.000 in 1930.
In de eerste helft van de 20e-eeuw werden veel religieuze en sociale Joodse organisaties opgericht. Toch is de gemeenschap niet One Big Happy Family, want daarvoor zijn de achtergronden van de verschillende subgroepen simpelweg te groot. De grootste splitsing wordt gevormd tussen de Asjkenaziem uit Rusland, Polen, Duitsland en andere Europese landen en de Sefardiem uit Italië en delen van het voormalige Ottomaanse Rijk, zoals Griekenland, Turkije en Syrië.
De Asjkenaziem zijn doorgaans liberaler en seculier en zij richten kranten op als Unzer Lebn en Der Vek. De Sefardiem zijn patriarchaler, minder hoog opgeleid en meer religieus oplettend. Zelfs de Sefardiem uit hetzelfde land, de Halebis uit Aleppo en de Shamis uit Damascus kennen aanzienlijke verschillen en stichten respectievelijk de Magen David gemeenschap en de Monte Sinai gemeenschap.
De eerste synagoge
In het hart van Mexico Stad, het Centro Histórico rond het immens grote Zócalo plein, werd door Joden uit Damascus in 1923 de eerste synagoge geopend: de Monte Sinai in Calle Justo Sierra 83. In nabijgelegen straten, zoals Calle Jesús María en Calle Moneda openden ook Joodse winkels, zoals de eerste kosjere slagerij van Carlos Mizrahi, een Damasceense Jood. In 1941 openden de Asjkenaziem de Sinagoga Nidjei Israel, ook in de Calle Justo Sierra, op nummer 71. Na een grondige renovatie in 2009, is deze sjoel een cultureel centrum geworden dat nog steeds open is.
Mexico-Stad bestaat uit verschillende wijken, de zogenaamde colonias. Om ruimer te wonen, vertrokken de meeste Joden uit het historische hart en settelen zich in wijken als Roma, Hipódromo Condesa en later het chique Polanco, waar ik zondagochtend over de brede Avenida Presidente Masaryk loop. Dat is een avenue met winkels van elke denkbare juwelier of modehuis. Het terras van Guzina Oaxaca, een restaurant waar volop gebruncht wordt door mensen die gezien willen worden en waar de ober aan je tafel een goddelijke salsa bereidt, biedt zicht op de orthodoxe Sinagoga Beth Haknesset Maguén-David uit 1965.
Deze sjoel is versierd met een grote gebeeldhouwde Davidsster die tussen twee pilaren lijkt te zweven. Families op hun ‘paasbest’, mannen in donkere pakken, vrouwen en meisjes in witte of gebloemde jurkjes, lopen naar binnen of naar buiten. Ze willen hooguit een paar vragen beleefd beantwoorden maar wekken de indruk haast te hebben om te bidden. Of om te gaan brunchen. Dat kan natuurlijk ook.
Mevrouw de burgemeester
Mexico’s actieve Joodse bevolking bestaat tegenwoordig uit zo’n 50.000 zielen. Joden zijn vertegenwoordigd in alle lagen van de bevolking. Het beste voorbeeld daarvan is Claudia Scheinbaum, sinds 2018 de burgemeester van Mexico-Stad, de op vier na grootste stad ter wereld. Een stad die me bekoord heeft met al haar verschillende wijken, de hartelijke locals, musea van wereldklasse en bovenal heerlijk eten. Het was zeker niet mijn laatste bezoek aan CDMX.
Lees ook:
Aan de poort van de hemel op de Azoren – reisverhaal ‘De Joodse horizon’
Midden in de Atlantische Oceaan ligt tussen Europa en Amerikhttps://jonet.nl/aan-de-poort-van-de-hemel-op-de-azoren-reisverhaal-de-joodse-horizon/a een Portugese archipel van negen eilanden. Reisjournalist Joost Brantjes vloog via Lissabon naar Ponta Delgada op het eiland São Miguel om meer te weten te komen over de Joodse geschiedenis van de Azoren. Het werd een aangename en interessante ontdekkingsreis.
