Mogelijk Yad Vashem-onderscheiding voor kardinaal na weggenomen twijfels

Kardinaal Jan de Jong krijgt mogelijk toch postuum de Yad Vashem-onderscheiding uitgereikt. Eerder werd een aanvraag daarvoor ingetrokken omdat er twijfels waren gerezen over zijn rol in en na de Tweede Wereldoorlog. De hoge katholieke geestelijke werd ervan verdacht te hebben meegeholpen een SS’er te redden van de doodstraf. Uit onderzoek geschiedkundige Joep van Gennip blijkt dat De Jong heeft geweigerd de oorlogsmisdadiger te helpen. Hij zou de Yad Vashem-onderscheiding kunnen krijgen voor het redden van Joodse levens tijdens de Sjoa.

Eijk trekt aanvraag in
Het aartsbisdom in Utrecht diende in 2017 een aanvraag voor de onderscheiding in, maar die werd in april 2018 door kardinaal Wim Eijk ingetrokken omdat er twijfels waren gerezen over de rol van de Jong bij de vervolging van de SS’er, in 1949. De oorlogsmisdadiger in kwestie was Wilhelm van de Loo. Zijn neef Felix van de Loo was een medewerker van kardinaal De Jong. Indertijd waren er indicaties dat de medewerker probeerde te voorkomen dat zijn neef de doodstraf zou krijgen. Zodoende dat daarbij de vraag opkwam of De Jong hierbij ook betrokken was geweest. Om te voorkomen dat de toenmalige kardinaal in opspraak zou komen, trok Eijk de aanvraag in.

Feiten ‘te erg’
In het kader daarvan werd historicus Van Gennip gevraagd om onderzoek te doen naar de kwestie. Na enig speurwerk trof hij brieven van De Jong aan, waaruit blijkt dat de kardinaal om de de SS’er te helpen. De hoofdaalmoezenier van het kamp waar Van de Loo gevangen zat, had hem gevraagd een gratieverzoek voor Van de Loo in te dienen. In de brieven stelde De Jong dit niet te zullen doen. Na overleg met zijn medewerker Felix van de Loo was hij immers tot de conclusie gekomen dat de feiten ‘te erg’ waren. De door Van Gennip ontdekte brieven zijn inmiddels opgenomen in het archief van het aartsbisdom.

Nieuwe aanvraag
Het aartsbisdom laat RTV Utrecht weten verheugd te zijn dat ‘een pijnlijke suggestie is rechtgezet’. Kardinaal Eijk heeft daarom opnieuw een Yad Vashem-aanvraag voor zijn voorganger ingestuurd. Volgens het aartsbisdom verdient De Jong de onderscheiding omdat hij zich in de bange jaren ’40-’45 verzette tegen de bezetter. Hij sprak zich uit tegen Duitse misdaden en veroordeelde mensen die meewerkten aan de arrestaties van Joden.

Kerkelijk verzet
Gedurende de Tweede Wereldoorlog gaf De Jong samen met dominee K. Gravemeijer, leiding aan het kerkelijk verzet tegen de Duitse bezetter. Zo vaardigde De Jong een door Titus Brandsma ontworpen verbod uit over het opnemen van NSB-advertenties in de rooms-katholieke dagbladen. Op 21 februari 1943 werd een bisschoppelijke brief in de kerken voorgelezen, waarin het episcopaat de Duitse misdaden sterk veroordeelde. Een bisschoppelijk mandement van 16 mei 1943 ging sterk in tegen de wegvoering en gedwongen tewerkstelling van Nederlanders in het buitenland.

Het is echter nog niet geheel onduidelijk of De Jong persoonlijk, vanuit zijn positie of door zijn optreden Joden heeft kunnen redden van de dood.

Lees ook:
Paus Pius XII wist van de massamoord op de Joden en zweeg als het graf
‘Oorlogspaus’ Pius XII heeft wel degelijk geweten van de genocide op de Joden. In 1942 hebben de Amerikanen hem daarover per brief op de hoogte gesteld. Dit was in september 1942. Duitse historici hebben de brief ontdekt tijdens onderzoek in de archieven van het Vaticaan. Pius XII was zeer omstreden omdat hij in de oorlog te weinig zou hebben gedaan om Joden te redden.