‘Moldavië heeft diepgeworteld antisemitisme-probleem’
Moldavië heeft te maken met een diepgeworteld antisemitisme-probleem. Dat zeggen onderzoekers die het land in de afgelopen tijd hebben bezocht. Ze deden dat in opdracht van de European Jewish Association (EJA), dat wilde weten wat de positie is van de Joden in het kandidaat EU-land. Moldavië an sich leeft sinds de grootschalige Russische inval in buurland Oekraïne tussen hoop en vrees. De EU en regering in Chrisnau willen voorkomen dat Moldavië ‘aan de beurt’ is.
Heftige cijfers
Uit het onderzoek blijkt dat 36 procent van de respondenten in Moldavië vindt dat Joden ‘oneerlijke middelen gebruiken om hun doelen te bereiken’. Zeker negentien procent heeft een negatief beeld van Joodse medeburgers en ongeveer veertien procent vindt hen ‘echt niet aardig’. Andere bevindingen: 32 procent zegt dat Joden de niet-Joden exploiteren, 36 procent vindt dat de Joden proberen voordeel te halen uit de Sjoa en nog eens 37 procent zegt dat Joden er te veel over praten.
Algemeen beeld
Het rapport werd op dinsdag in Brussel gepresenteerd door de EJA, dat in dit project samenwerkte met de in Boedapest gevestigde Action and Protection League. Het doel was om een accuraat, algemeen beeld te krijgen van de huidige houding van Moldavische niet-Joden tegenover Joden. In het Zuidoost-Europese land leven ongeveer 1.900 Joden op een bevolking van 2,5 miljoen mensen. Dat is nog geen 0,7 procent van de bevolking.
Steekproef
Volgens rabbijn en EJA-voorman Menachem Margolin is het geringe aantal Moldavische Joden een van de verklaringen voor de ‘irrationele en alarmerend hoge prevalentie van antisemitische attitudes’. Aan de enquête, die werd uitgevoerd tussen 20 oktober en 14 november 2023, deden 923 volwassen Moldaviërs mee. Voor het onderzoek werd een representatieve steekproef toegepast. Het is echter onduidelijk of de uitslag van het onderzoek is beïnvloed door de aanslag van 7 oktober 2023 en de daaropvolgende oorlog tussen Israël en terreurgroep Hamas.
IHRA
De Moldavische regering van president Maia Sandu heeft een aantal maatregelen genomen in de strijd tegen antisemitisme, zoals het aannemen van de internationale IHRA-antisemitisme-definitie. Ook werd het wetboek van strafrecht aangepast om fascistische, racistische of xenofobe ideologieën tegen te gaan. Het publiekelijk ontkennen van de Sjoa, het verheerlijken van het fascisme of nazisme werd strafbaar. Wie fascistische, racistische of xenofobe symbolen gebruikt in de politiek of in openbare ruimten kan eveneens straf krijgen.
Wettelijke code
“Het is helaas duidelijk dat, ondanks enkele inspanningen van de overheid, het diepgewortelde antisemitisme in Moldavië voortduurt,” zei Margolin dinsdag. “Er kan geen rationele verklaring zijn waarom een gemeenschap die zo’n klein deel van de totale bevolking vertegenwoordigt, de dupe wordt van zo’n alarmerend hoog aantal stereotypen en stijlfiguren. Er zal veel meer nodig zijn dan de goedkeuring van de IHRA-definitie en wijzigingen in de wettelijke code om impact te hebben op de antisemitische attitudes die in het land aanwezig zijn.”
Onderwijs
Verandering in het onderwijs dringend nodig, anders zal de volgende generatie Moldaviërs het virus van antisemitisme in stand houden en met zich meedragen, aldus Margolin. “De Moldavische regering heeft een moeilijke weg te gaan bij het uitroeien van deze oude antisemitische houdingen, die in geen enkel modern land thuishoren, vooral niet in een land dat lid wil worden van de Europese Unie.”
Kandidaat-lid
Moldavië is sinds kort kandidaat-lidstaat voor de EU. De regering in Chisinau klopte al langer bij Brussel aan de deur, maar is nu extra snel kandidaat geworden vanwege de oorlog in Oekraïne. Het kleine landje, dat ingeklemd zit tussen Oekraïne en Roemenië bestaat uit voornamelijk etnische Roemenen. De toenmalige Roemeense provincie Moldavië werd in 1945 bij de Sovjet-Unie gevoegd en werd in 1991 zelfstandig.
Transnistrië
Ten oosten van de rivier de Dnjestr had de Sovjet-dictator Jozef Stalin in 1945 een stukje land bij Moldavië gevoegd waar etnische Russen en andere Slaven wonen. Dit gebied – Transnistrië – gaf na de onafhankelijkheid in 1991 problemen: er ontstonden gewapende spanningen en een Russische ‘vredesmacht’ hield de vechtende partijen uiteen. Sinds 1992 is er de Republiek Transnistrië, waar oude Sovjet-tijden herleven. Het ‘landje’ wordt door niemand erkend, maar geniet wel bescherming van Rusland.
Broederland
De vrees bestaat dat Moldavië net als Oekraïne door Rusland zal worden aangevallen. Transnistrië zou volgens de lokale pro-Russische machthebbers immers worden bedreigd door de regering in Chisinau. Die is pro-Europees en wil dat Moldavië snel lid wordt van de EU en NAVO. Dat is volgens hen de enige hoop op een betere toekomst. Broederland Roemenië is al langer voor lidmaatschap en kreeg vorig jaar de andere EU-landen mee. De EU wil voorkomen dat Moldavië een tweede Oekraïne wordt.
Tussen hoop en vrees
De regering in Moldavië en de meeste etnisch Roemeense burgers (ruim 82 procent) leven sinds de grootschalige Russische inval in buurland Oekraïne, op 24 februari 2022, tussen hoop en vrees. De angst bestaat dat Transnistrië de Russen om ‘hulp’ zal vragen en dat Rusland zal aanvallen. Wat ook kan, is een bezetting van heel Moldavië indien het Russische leger nog optrekt en het hele zuiden van Oekraïne verovert. Aanhechting bij Roemenië van het deel zonder Transnistrië zou een ‘uitvlucht’ uit dit scenario kunnen betekenen.
