Onbekommerde tijden – column Awraham Meijers

Lang voordat de stijd tussen Israël en Hezbollah losbarstte bevond Awraham Meijers zich in Israël, waar hij op een filmset werkte. Niks ging vanzelf, zo bleek. Het kwam zelfs tot een handgemeen. ‘Mijn neus en linker wenkbrauw bloedden. Niet erg, maar toch. De film is geflopt’.

Er woedt een (grond)oorlog in Libanon. Mijn hart breekt bij beelden van de aangerichte schade. Onschuldige burgers op de vlucht. Denkt Netanyahu de door Allah geïnspireerde bendes voorgoed uit te schakelen? We worden overspoeld met ijzingwekkende informatie en daarom heb ik besloten het over de jaren zestig te hebben, toen ik in Israël woonde en het leven daar nog onbekommerd was. Nou ja, tamelijk onbekommerd.

Regie-assistent

Ik werkte bij Teatron HaMetach, dat helaas failliet ging. Twee maanden geen loon uitbetaald. Wat nu? Dan verschijnt de reddende engel – daarvoor woon je in het Heilig land, nietwaar? Hij vertelde me dat een Amerikaanse filmmaatschappij naar Israël kwam en ze productiemedewerkers zoeken. Verschillende gesprekken gehad en een maand later was ik een soort regie-assistent bij Cast a Giant Shadow, onder regie van Melville (Mel) Shavelson (1917-2007).

Kirk Douglas

De film vertelt het verhaal van de Amerikaans-Joodse kolonel Mickey Marcus, die in 1948 naar Israël is gehaald om paramilitaire groepen tot een doelmatig leger te formeren. De opnamen met sterren als Kirk Douglas, John Wayne, Frank Sinatra, Yul Brynner, Angie Dickinson, Senta Berger en Chaim Topol kwamen moeizaam tot stand. Dit was voornamelijk te wijten aan lokale figuranten en toevallige passanten, die hun mening opdrongen. Over letterlijk alles moest worden gediscuteerd.

Nou ja, discussie: Men wilde die lui uit Hollywood gewoon duidelijk maken hoe een speelfilm wordt gemaakt. Voorbeeld? De locatie waar Arabische sluipschutters het de Joodse bevolking van Jeruzalem verdomd moeilijk maakten. Ze schoten destijds op alles wat er Joods uitzag. Omdat de Oude Stad tijdens de filmopnamen (1965) in handen van Jordanië was, werd gekozen voor de exotische straatjes van Yaffo.

Betweters

Tijdens een opname stapten plotsklaps figuranten naar voren. Zij vonden dat een grove fout werd gemaakt; het was niet Yaffo, maar Jeruzalem waar op Joden werd geschoten. Dit hier klopte niet. Tolk en woordvoerder Irvin Edelmann legde de situatie uit: ”Het is een speelfilm, geen documentaire. Dus is deze set prima”. Nou ja, wat een stom antwoord. Heel Israël wordt razend als niet Jeruzalem maar Yaffo wordt voorgeschoteld. “Wij willen niet besodemieterd worden”. Irvin: “Dat verschil zie je in de speelfilm écht niet.”

Maar de Chronische Betweters waren nog niet klaar, zij hadden misschien enig begrip voor de manipulaties van de regisseur en diens meelopers, maar Yaffo was sowieso niet okay: “Jullie moeten in Akko filmen, is mooier en lijkt op de Oude Stad. En dan heb je er ook nog de zee bij.” Jeruzalem aan zee? Een bijgoochem: “Ik ken daar iemand, een achterneef van mijn schoonzus, die jullie kan helpen. Dit hier is niks.” Was het verbeelding, of werd de haardos van de regisseur zienderogen grijs?

Burma road

Persoonlijk had ik een ervaring waarbij het minder op discussie aankwam als wel op grof vuistenwerk. We hadden opnames in de heuvels bij Jeruzalem, waar in 1948 in één nacht een voor kleine vrachtwagens redelijk berijdbaar pad was aangelegd (the Burma road) om aldus het belegerde Jeruzalem met voedsel te bereiken. De rit over de weg via het dal (Bab el Wad) was een hel; Vrachtwagens met voedsel en brandstof werden beschoten en geplunderd, inzittenden gedood. Dan maar over de heuvels.

Kippen

Terug naar de filmopnames: Vrachtwagens onder vuur. Arabische mannen en vrouwen (Israëli’s van Noord-Afrikaanse afkomst) plunderden brandstop, voedsel en levende kippen. Wij merkten dat er bij elke take minder kippen waren. Ik liep de heuvel op waar de figuranten bivakkeerden en zag een vrouw met twee kippen. Ik vroeg haar vriendelijk ze aan mij te geven: “Die zijn van de productie, we hebben ze nodig”. Ze weigerde. Ik wilde de kippen afpakken, toen enkele mannen op mij afstormden, schreeuwend dat ik met mijn Amerikaanse poten van hun vrouwen moest afblijven. Vuistenwerk.

Na enige minuten werd ik door leden van de crew bevrijd. Mijn neus en linker wenkbrauw bloedden. Niet erg – maar toch. De film is geflopt. Shavelson heeft een boek geschreven over z’n opgelopen frustraties, How to make a Jewish picture.