Onderzoek naar nazi-brieven Lucebert
Er komt een uitgebreid onderzoek naar de omstreden ‘nazi-brieven’ die Lucebert in de Tweede Wereldoorlog schreef. Jaren na de dood van de als progressief bekend staande dichter en schilder kwam aan het licht dat hij er in de bange jaren ’40-’45 nationaalsocialistische ideeën op nahield. In de schrijfsels laat hij zich antisemitisch uit. Het Literatuurmuseum gaat het onderzoek leiden.
Lucebert, die in 1994 op 69-jarige leeftijd stierf, was een van de bekendste naoorlogse dichters van Nederland. Zeker 28 jaar na zijn dood werd bekend dat hij als jeugdige antisemitische theorieën en nazi-sympathieën had. Het Literatuurmuseum verwierf toen een stapel brieven met teksten van Lucebert die er wat dat betreft niet om logen. Ze werden ook steevast afgesloten met ‘Sieg Heil!’, de groet aan Adolf Hitler.
Lucebert, alias Lubertus Jacobus Swaanswijk, stond tijdens zijn loopbaan als progressief te boek. Hij was ook onderdeel van de Cobra-kunstgroep. Ook was hij een gezicht van de Vijftigers, de literaire beweging waartoe ook Gerrit Kouwenaar, Remco Campert en Hugo Claus behoorden. Zijn brieven uit de oorlog bleven echter geheim. Hij schreef ze aan zijn toenmalige vriendin Tiny Koppijn. De brieven bevatten onder meer pleidooien voor een Groot-Germaans Rijk.
Na het bekendmaken van het bestaan van de ‘nazi-brieven’ van Lucebert, ontstond opschudding en verbazing, met name in Bergen. De Noord-Hollandse gemeente heeft namelijk veel kunst van hem in bezit en vraagt zich nu af wat daarmee te doen. Volgens de gemeente was Lucebert ‘een veelzijdig iemand, ook als mens, maar in een periode aan de vooravond van zijn dichterschap deed hij uitingen waarvan je je kunt afvragen: wat was er toen aan de hand en wat vinden wij daar eigenlijk van?’
Mede vanwege de onrust in Bergen gaat het Literatuurmuseum onderzoek doen naar de inhoud van de brieven. De uitkomst ervan wordt in het eerste kwartaal van 2025 verwacht. In een biografie over Lucebert, van auteur Wim Hazeu, staat al meer informatie over de handel en wandel van de hoofdpersoon in de Tweede Wereldoorlog. Zou zou hij vrijwillig naar Duitsland zijn gegaan om te werken in de wapenindustrie. De dichter heeft zelf altijd beweerd dat hij gedwongen werd door de Duitsers.
