Onderzoekers naar het verraad van Anne Frank gebruikten namen van deskundigen zonder hun toestemming

Verschillende deskundigen zijn zonder dat zij het wisten opgevoerd in de subsidieaanvraag voor ‘Het verraad van Anne Frank’. Ook komen hun namen voor in het dankwoord bij het boek. Het inmiddels omstreden onderzoek verscheen vorige maand in boekvorm van de hand van de Canadese schrijfster Rosemary Sullivan. Het boek was direct een bestseller.

Uit onderzoek van dagblad Trouw blijkt dat het kernteam dat het Anne Frank-onderzoek leidde, een aantal deskundigen op de subsidieaanvraag zette zonder dat die daarvan wisten. Bovendien waren de betrokkenen geen lid van het onderzoeksteam. Het kernteam voerde een aantal Amerikaanse onderzoekers op die aan het project zouden meewerken. Ook Nederlandse historici, gespecialiseerd in de geschiedenis van de Duitse bezetting, werden genoemd. Een van hen is Hubert Berkhout, archivaris bij het Nederlands Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies (NIOD). “Ik zie het vooral als namedropping, want ik was beslist geen teamlid”, zegt hij in een interview met de krant.

Volgens Trouw heeft het team de opgevoerde deskundigen vooral tijdens de voorbereidingen van het onderzoek gesproken. Die gesprekken vonden plaats in 2017. Daarna zijn zij niet meer benaderd voor aanvullende adviezen of om een oordeel te geven over de bevindingen.

Met de subsidieaanvraag bij de gemeente Amsterdam was een bedrag gemoeid van honderdduizend euro. De gemeente bevestigt de aanvraag en schrijft in een verklaring ‘een eenmalige bijdrage van 100.000 euro geleverd te hebben aan de onderzoekers voor hun onderzoek in de bronnen van onder andere het Stadsarchief’. De gemeente Amsterdam heeft zich verder niet bemoeid met het onderzoek. Dat gebeurt volgens een woordvoerder nooit. Het stadsbestuur krijgt de beschikking over alle gegevens die de studie heeft opgeleverd. Die data gebruikt het Stadsarchief voor nieuw onderzoek.

Het Centraal Joods Overleg wil dat het boek uit de schappen wordt gehaald, meldt Het Parool. Daarnaast wil het Europees Joods Congres (EJC) dat de Amerikaanse hoofduitgever HarperCollins het boek in andere landen niet uitbrengt. Het boek verschijnt bijvoorbeeld in Duitsland pas in maart. De onderzoekers moeten met nieuwe bewijzen komen om hun conclusies hard te maken, vindt het EJC. Daarnaast zou de uitgever afstand moeten nemen van de beweringen in het boek.

Het zogenoemde coldcaseteam probeerde antwoord te vinden op de vraag wie de onderduikers van het Achterhuis in 1944 verraadde aan de Duitse bezetter. Volgens dit team is het ‘85 procent zeker’ dat de Joodse notaris Arnold van den Bergh uit Amsterdam verantwoordelijk was voor het doorspelen van het onderduikadres aan de Amsterdamse Prinsengracht. Bij de daaropvolgende inval werden Anne Frank, haar onderduikende familieleden en de andere onderduikers in het Achterhuis opgepakt.

Direct na het verschijnen van het boek barstte een storm van kritiek los over die bewering. Historicus en onderzoeker David Barnouw noemde het ontbreken van de ‘smoking gun’ een van de zwakheden van het boek. “Woorden als ‘het is bijna zeker’, ‘het was bijna denkbaar dat’, ‘onwaarschijnlijk en niet onmogelijk’ en ‘het team achtte de kans groot’ doen ertoe. Deze termen laten zien dat het team niet helemaal zeker van zijn zaak is, wat op zich eerlijk is.”

Maandag bood de Nederlandse uitgeverij Ambo Anthos excuses aan voor het boek, en ‘aan eenieder die zich door het boek gegriefd acht’. Bovendien heeft de uitgeverij aanvullende vragen gesteld aan het onderzoeksteam. Een tweede druk is voorlopig uitgesteld. Volgens directeur Tanja Hendriks had de uitgeverij kritischer moeten zijn. Volgens haar was de uitgeverij ‘in een stroomversnelling terechtgekomen’ door de internationale publicatie van het boek. “Omdat de wereldrechten werden gekocht door HarperCollins bepaalden zij de inhoud.”

Projectleider Pieter van Twist wil niet reageren op de nieuwe ontwikkelingen. Hij wil eerst overleggen met het onderzoeksteam voordat hij een uitgebreidere reactie geeft. Wel zou hij op korte termijn een gesprek hebben met de gemeente Amsterdam.

Lees ook:
Ambo Anthos maakt excuses voor het boek ‘Het verraad van Anne Frank’.
De Nederlandse uitgeverij Ambo Anthos heeft excuses aangeboden voor het boek ‘Het verraad van Anne Frank’. Bovendien heeft de uitgeverij aanvullende vragen gesteld aan het onderzoeksteam. Herdrukken van het boek zijn voorlopig uitgesteld. Daarnaast biedt directeur Hendriks namens de uitgeverij excuses aan ‘aan eenieder die zich door het boek gegriefd acht’. Na publicatie van het boek ontstond een storm van kritiek, vooral omdat er sprake was een flink aantal aannames.