Onvoldoende gehoord en gesteund – column David Barnouw
75 jaar Bevrijding had al een rafelige start op de verjaardag van Wilhelmina, maar deze Dam-manifestatie op 4 mei had niemand kunnen voorspellen. Eind januari was het C-woord nog nauwelijks bekend en Rutte bood na 75 jaar tijdens de Nationale Holocaust herdenking in Amsterdam namens de Nederlandse regering zijn excuses aan. De Nederlandse overheid was in de oorlog tekortgeschoten ‘als hoeder van recht en veiligheid.’ Onze premier werd alom geprezen voor zijn prachtige woorden en eerlijke excuses, maar hij kon niet bevroeden dat hij drie maanden later overklast zou worden door Koning Willem-Alexander.
Toen de Corona ons in een ‘intelligente lockdown’ (= slimme opsluiting) zette, was snel duidelijk dat de herdenkingen en vieringen rond 4 en 5 mei in het water zouden vallen. Juist nu, na 75 jaar, was er weer flink in de bus geblazen met stevige budgetten en voor elk wat wils. Want het zou natuurlijk de laatste keer zijn dat er ooggetuigen konden opdraven, deze heilige graalridders van de Tweede Wereldoorlog. Want ooggetuigen kunnen niet liegen en spreken vaak ook nog wijze woorden, waar jongeren een les uit kunnen trekken. Wat wel gewoon doorging, was de boekproductie, weliswaar zonder gezellige presentaties, maar allemaal op de markt gebracht, ‘opdat wij niet vergeten.’
En toen er corona was, was de oorlog niet ver weg. Van hoog tot laag werd vermeld dat er een onzichtbare vijand was, maar dat wij die wel zouden verslaan, net als toen.
De nieuwe NIOD-hoogleraar Holocaust- en Genocidestudies, die onderzoek doet naar de oorlog in Syrië, meldde in een NIOD-blog van 14 april dat Syriërs in Europa hem vertellen dat er aspecten zijn van de pandemiecrisis die lijken op het begin van hun destructieve burgeroorlog. ‘Daarom is het interessant te kijken welke parallellen we kunnen trekken tussen de Coronacrisis en de ervaringen van Syriërs’, schreef hij. Maar het kan nog verder gaan: ‘Het is een soort Theresienstadt, zo’n verpleegtehuis’, aldus Marcel van Roosmalen in Trouw van 2 mei. En minister Grapperhaus vond dat het ‘naleven coronamaatregelen overwinning op nazi-ideologie’ was. Het is even wachten tot het voorstel komt dat corona-slachtoffers vanaf 20121 óók herdacht zullen worden op 4 mei; waarom niet?
Terug naar de Dam; het was een perfect geënsceneerd optreden, zonder een haag van militairen en de vele toeschouwers. Het leek net een Western-scene; een ‘goed’ zestal in brede formatie optrekkend om het kwaad te bestrijden, of in elk geval te benoemen. Er was geen ruimte voor Dam-schreeuwers en ook de duiven, die anders erg zenuwachtig doen, hielden zich koest. En de koning sprak! Voor het eerst op de Nationale Herdenking en het bleek dat hij meer kon dan kransen leggen. De evaluatie die direct plaatsvond, was van een groot adoratie-gehalte: spreken voor een leeg plein; wat knap! Net zoals Grunberg; spreken in een lege kerk: wat knap!
En dan kritisch doen over zijn overgrootmoeder; dapper hoor! Maar hij zei in werkelijkheid dat men zich in Nederland onvoldoende gehoord en gesteund voelden, ‘Ook vanuit Lonen, ook door mijn overgrootmoeder, toch standvastig en fel in haar verzet.’ Lof alom, maar let op het woord voelden; het hoeft dus niet waar te zijn. Waarvan acte.
Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.
