Oud-strafpleiter Max Moszkowicz sr. (95) overleden – in memoriam

Oud-advocaat Max Moszkowicz sr. is donderdagmiddag op 95-jarige leeftijd gestorven. In de jaren zeventig, tachtig en negentig van de twintigste eeuw was hij een van de bekendste strafpleiters van Nederland. Hij wilde iedereen verdedigen, behalve SS’ers, zo bekende hij eens. Moszkowicz groeide op in Maastricht en overleefde in de Sjoa onder meer Auschwitz en Mauthausen. Na de oorlog ging hij de advocatuur in en later stapten zijn vier zonen eveneens in dat vak. Tevens schreef hij jarenlang voor De Telegraaf onder het pseudoniem mr. Raab. Kleinkind Yehudi Moszkowicz is eveneens advocaat en oudste kleinzoon Max Moszkowicz jr. is documentairemaker en Jonet-columnist.

Pools-Joods
Max Moszkowicz sr. kwam op 5 oktober 1926 in de Duitse stad Essen ter wereld. Zijn ouders waren van Pools-Joodse komaf. Vader Abraham Moszkowicz (1902-1945) werd in het Poolse Rzeszów geboren en zijn moeder Feiga Bluma Raab (1902-1942) zag in Tyczyn het levenslicht. De kleine Max groeide vanaf 1933 op in Maastricht, waar zijn ouders met hem en zijn zusje Helga naartoe waren verhuisd uit angst voor het opkomende nationaalsocialisme in Duitsland. Later, in 1940, werd daar zijn jongere broer Joop geboren. Het grote ongeluk van het gezin zou in hetzelfde jaar komen, toen Limburg en de rest van Nederland werden bezet door nazi-Duitsland en de Jodenvervolging in gang werd gezet.

Sjoa
Het gezin Moszkowicz werd in augustus 1942 weggevoerd naar Westerbork, waarna het in vernietigingskamp Auschwitz terecht kwam. Max’ broer (2), zus (12) en moeder (39) werden direct na aankomst vermoord. Hij kreeg nummer 65016 en wist het kamp te overleven door onder meer als bokser voor entertainment te zorgen. Begin 1945 moest Max mee in de dodenmars naar Mauthausen, waar hij zich uitgaf voor de protestantse Max Raab. Kort daarna moest hij naar het concentratiekamp Melk en vervolgens naar naar kamp Ebensee. Ook zijn vader belandde daar. Hij werd meteen na aankomst, in april 1945, vermoord middels een dodelijke injectie.

Boekje
Max Moszkowicz kwam terecht in een groep gevangenen die gedood zou worden als vergelding voor een ontsnapping van Russische gevangenen. Een onderofficier van de SS verhinderde dat. In een boekje deed Moszkowicz verslag van de laatste uren voor de bevrijding van het kamp, in de middag van 6 mei 1945. Dat boekje heeft tientallen jaren in een kluis in Maastricht gelegen. Na de bevrijding van kamp Ebensee keerde de jonge Moszkowicz te voet en op de fiets terug. Op 16 mei 1945 werd hij door de Amerikanen afgezet bij de bioscoop in Maastricht. In Limburg werd hij opgevangen door een katholiek gezin.

Terug in Limburg
Helemaal alleen moest Moszkowicz na de oorlog opnieuw beginnen. Hij maakte zijn gymnasium af en ging in Maastricht handelen in ondergoed, lingerie en kousen. Hiernaast ging hij studeren. In eerste instantie studeerde hij medicijnen in Utrecht en na een jaar stapte hij over naar de studie rechten in Nijmegen. Op 5 oktober 1948 huwde hij in de Limburgse hoofdstad met Berthe Bessems, een telg van de familie die hem opgevangen had. Ze kregen vier zonen: David, Max jr., Robert alias Baruch en Bram. Vanaf 1958 bouwde hij in Limburg een succesvolle advocatenpraktijk op. Ook zat hij zestien jaar lang voor de VVD in de Maastrichtse gemeenteraad.

Slechte boeven
Als strafpleiter groeide Moszkowicz uit tot een van de bekendste van Nederland, onder meer omdat hij advocaat was van zware criminelen zoals meesteroplichter Heer Olivier, Heinekenontvoerders Willem Holleder en Cor van Hout, maffiabaas Klaas Bruinsma en Johan V. alias de Hakkelaar. Moszkowicz kreeg kritiek dat hij veel geld verdiende aan het verdedigen van zware misdadigers. Hij stelde dan dat hij nooit de misdaad verdedigde, maar de mens. Hij verdedigde in principe ieder soort verdachte, met uitzondering van personen die verdacht werden van oorlogsmisdaden in de Tweede Wereldoorlog. Hij zou ‘wegens persoonlijke omstandigheden niet in staat kunnen zijn om de best mogelijke verdediging van zo’n cliënt te garanderen’. Zo weigerde hij oud-SS’er Pieter Menten als cliënt.

‘Steradvocaat’
Max Moszkowicz’ zonen gingen eveneens rechten studeren en traden in zijn voetsporen. Hun vader gold in de jaren zeventig, tachtig en negentig als een van meest toonaangevende strafpleiters van Nederland. Vaak trad hij samen met zijn zonen op, zowel in de rechtszaal als in de media. Het was het tijdperk waarin de term ‘steradvocaat’ steeds gangbaarder werd en televisie belangrijker werd. Niet alleen zijn zonen, maar ook advocaten Piet Doedens, Geert-Jan Knoops en Theo Hiddema werden door Moszkowicz opgeleid. Ook had hij jarenlang een een goed gelezen rubriek in De Telegraaf onder het pseudoniem mr. Raab, waarin hij wekelijks anekdotes uit de praktijk van een advocaat opschreef. Het proces tegen Johan V. dat in 1996 begon en waarin justitie voor het eerst kroongetuigen inzette, was zijn laatste grote zaak.

Kritiek op strenger straffen
Moszkowicz hield natuurlijk ook een mening op het strafrecht na. Zo had hij kritiek op de roep om steeds strengere straffen en repressie in Nederland. Volgens hem was er nog nooit iemand beter uit de gevangenis gekomen dan erin gegaan. “Echt intrinsiek slechte mensen zijn er niet”, zei Moszkowicz. Het doel van de straf moest volgens hem niet het nemen van wraak zijn, maar het beter maken van de medemens, die na de straf een nieuwe kans kreeg. Rond het millennium werd het stiller rond Max Moszkowicz, wier zonen vaker in de media kwamen. In 2004 werd hij in zijn favoriete Maastrichtse restaurant getroffen door een beroerte en daarna verdween hij uit het publieke leven.

Boekrel
In 2018 kwam Max Moszkowicz sr. nog eenmaal in het nieuws. Dat gebeurde na de publicatie van zijn biografie ‘De Bokser’, geschreven door NRC-journalist Marcel Haenen. Die interviewde een Maastrichtse stadshistoricus die durfde te twijfelen aan Moszkowicz’ kampverleden. Zonen Bram en Robert waren beledigd en namen het in de landelijke media voor hun vader op. Ze accepteerden geen excuses van de historicus, die inmiddels op de Limburgse radio meer tekst en uitleg had gegeven over zijn beweringen. Tijdens de boekpresentatie in Maastricht riep voorzitter Benoit Wesly van Joods Limburg de stadshistoricus op ‘om publiekelijk zijn verontschuldigingen aan te bieden’. Dat gebeurde niet.

Bergafwaarts
Na zijn herseninfarct in 2004 ging het met zijn advocatenkantoor snel bergafwaarts. Zijn zonen Robert, Bram en David werden wegens overtreding van gedragsregels door de Orde van Advocaten uit het ambt gezet. Het statige Maastrichtse kantoorpand aan de Wilhelminasingel moest in 2015 wegens een belastingschuld worden verkocht. Drama’s die de pater familias niet meer registreerde, aldus NRC Handelsblad. Zoon Max junior werkt nog steeds als advocaat. Met de kleinkinderen ging het in die zin beter. Kleinzonen Yehudi en Max jr. werden advocaat en filmmaker. Die laatste maakte de documentaire ‘Wij Moszkowicz’ over zijn familie, heeft een podcast en schrijft columns voor Jonet.nl.

Laatste jaren
Door zijn beroerte was Max Moszkowicz halfzijdig verlamd. Hij liet zich in 2013 uitschrijven uit de advocatuur. In de laatste jaren van zijn leven woonde hij in een appartement in het Vlaamse Lanaken. Hij leefde afgezonderd en er kwam bijna alleen nog maar familie over de vloer. “Max wilde herinnerd worden zoals hij was voordat hij een beroerte had”, zegt zijn twintig jaar jongere partner Elka Melman in NRC Handelsblad. Moszkowicz citeerde graag oude Joodse wijsheden, bijvoorbeeld uit de Talmoed: “Het recht moet hartstochtelijk en koel bemind worden.” In Antwerpen liet hij zich bijscholen door de orthodoxe rabbijn Jakob Friedrich.

Op donderdag 27 januari 2022 stierf Moszkowicz op 95-jarige leeftijd in zijn woonplaats Lanaken. Hij laat vier zonen en vele kleinkinderen en achterkleinkinderen na. De redactie van Jonet.nl wenst hen veel sterkte met dit grote verlies. BDH.

Lees ook:
Rel overschaduwt biografie Max Moszkowicz sr.
De rel over het boek ‘De bokser, het leven van Max Moszkowicz’, de biografie van de Joodse oud-strafpleiter Max Moszkowicz sr. (91), breidt zich uit. Het boekwerk, dat geschreven is door NRC-Handelsblad-journalist Marcel Haenen, bevat een passage waarin de Maastrichtse stadshistoricus Paul Bronzwaer zijn twijfels uitspreekt over het kampverleden van de hoofdpersoon. Zoon Bram Moszkowicz noemt hem ‘tuig’ en een ‘antisemiet’.