Poolse Sjoa-onderzoekers moeten zich van rechter verontschuldigen voor laster

Een Poolse rechtbank heeft geoordeeld dat twee prominente historici zich moeten verontschuldigen voor laster. Het duo deed uitgebreid onderzoek naar de Sjoa in Polen en bracht daarover een boek uit. Een nabestaande van een voormalige oorlogsburgemeester klaagde hen vervolgens aan voor laster. Zij valt over een voetnoot waarin staat dat de burgemeester zou hebben meegewerkt aan het uitleveren van tientallen Joden aan de nazi’s. De aanklaagster kreeg steun van een vereniging die zich inzet voor de verdediging van de goede naam van Polen en het beschermen van de nationale identiteit. Ideologisch sluit deze aan bij de regeringspartij.

Voetnoot
De Poolse historici Barbara Engelking (Pools Centrum voor Holocaustonderzoek) en Jan Grabowski (Universiteit van Ottawa) schreven het boek ‘Nacht zonder einde’, een 1.600 pagina’s tellende pil die gaat over het lot van de Poolse Joden tussen 1939 en 1945. In de oorlog kwamen vijf miljoen Polen om, waarvan drie miljoen Joden. Het boek heeft een voetnoot waarin de rol van de wijlen burgemeester van een gehucht wordt genoemd. Zijn nicht viel daar over en stapte naar de rechtbank. Ze eiste een claim van 22.344 euro en publieke verontschuldigingen. De rechter oordeelde dinsdag dat de verontschuldigingen er moeten komen. Een schadevergoeding hoeft niet betaald te worden, omdat dat toekomstig onderzoek zou ontmoedigen.

Steun van vereniging
De vrouw die de aanklacht indiende kreeg steun van de Poolse Liga tegen Laster, een vereniging die zich inzet voor de verdediging van de goede naam van Polen en het beschermen van de nationale Poolse identiteit. Volgens de voorzitter schaden de twee onderzoekers niet alleen de vrouw en haar overleden oom, maar alle Polen. Dat gebeurt volgens hem door ‘een academische consensus te willen scheppen over de Poolse medeverantwoordelijkheid voor de Holocaust’. Ideologisch valt de vereniging in het straatje van de rechts-conservatieve partij PiS (Recht en Rechtvaardigheid), die het land sinds 2015 met een absolute meerderheid regeert.

Holocaustwet
In Polen werd enige jaren geleden een speciale Holocaustwet aangenomen die kritiek op het Poolse handelen in de Tweede Wereldoorlog strafbaar stelt. Uit onderzoek blijkt dat de bezettende Duitsers niet alleen te werk gingen waar het de Jodenvervolging en de vernietiging van de Poolse Joden en Roma betreft. Verschillende onafhankelijke historici bewezen dat ook Polen hebben gecollaboreerd met de Duitsers en hebben meegedaan aan de vervolging van hun Joodse medeburgers. Het feiten dat twee miljoen niet-Joodse Polen omkwamen en dat het land zichzelf als slachtoffer ziet, doen daar niets aan af. De PiS-regering heeft de wet in het leven geroepen om de Poolse identiteit en de goede naam van het land te beschermen. Ook Litouwen kent een dergelijke Holocaustwet.

Reactie Emile Schrijver
De twee historici gaan in beroep tegen de uitspraak. Ze krijgen steun van mede-academici uit binnen- en buitenland, waaronder van het Duitse Associatie van Historische Onderzoekers, het Israëlische centrum Yad Vashem en de Association of European Jewish Museums. Directeur Emile Schrijver van het Joods Cultureel Kwartier in Amsterdam is daar de voorzitter van. Hij veroordeelt de situatie in Polen en laat weten: ‘Dit is helaas niet de eerste keer dat de Poolse overheid zich in de intellectuele vrijheid van academici en musea mengt, en het is helaas ook niet voor het eerst dat het beschouwen van willekeurig welke vorm van Poolse betrokkenheid bij de uitvoering van de Holocaust onmogelijk gemaakt wordt. Het is van groot belang dat de academische gemeenschap en politieke gesprekspartners van de Poolse regering zich hiervan met kracht distantiëren’.

Lees ook:
Litouwen gaat Polen achterna en komt ook met een Holocaustwet
De regering van Litouwen bereidt een ‘Holocaustwet’ voor die kritiek op het Litouwse handelen tijdens de Sjoa strafbaar maakt. Eerder werd in Polen al zo’n wet aangenomen. Kritiek op de rol van Polen, als dat ze hebben meegewerkt aan de vernietiging van de Joden, is onder deze wet strafbaar.