Makers van ‘SS-documentaire’ vervangen webpagina na berichtgeving op Jonet.nl

De makers van een documentaireproject waarin een gezicht wordt gegeven aan Nederlandse SS’ers hebben hun projectpagina bij productiehuis MediaLuna na berichtgeving op Jonet.nl aangepast. Dinsdag meldde deze site dat historicus Cees Kleijn en journalist Stijn Reurs momenteel werken aan een serie over foute Nederlanders die bij de NSB zaten of voor de SS werkten. In de serie worden zij geïnterviewd om te vertellen over hun trauma’s en belevenissen. Inmiddels is het project ‘Nationaal Verzwegen Trauma’ veranderd in ‘Hitlers Kindsoldaten’. De strekking ervan blijft echter nagenoeg hetzelfde. Het project wordt gemaakt in opdracht van AVROTROS.

Gruwelijke verhalen
Jonet.nl publiceerde dinsdag een artikel over het werk van Kleijn en Reurs. Die laatste zei eerder: “De eenzijdigheid van de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog die de naoorlogse generaties onderwezen hebben gekregen, heeft mij nooit bevallen.” Hij wil mede daarom de ‘gruwelijke verhalen’ van Nederlandse SS’ers centraal stellen. Zijn interviews met deze mensen zouden volgens hem een ‘bescheiden tegenhanger van het Shoah-project van regisseur Steven Spielberg’ moeten worden. Vorige week, op Holocaust Memorial Day, publiceerde Reurs in dagblad Trouw een voorverhaal, waarin hij een zoon van een Nederlandse Auschwitz-bewaker aan het woord liet.

Haakje
De documentaireserie, die bij productiehuis MediaLuna gemaakt wordt, vormde het haakje voor het Trouw-artikel. Daarvoor was een speciale projectpagina op de site van het bedrijf gemaakt met de kop ‘Een stil gezwegen en nationaal trauma’. Nathalie Toisuta is het hoofd van MediaLuna. Zij was in het verleden onder meer actief voor de goede doelen Simavi, KidsRights en War Child en werkte met BN’ners Marco Borsato en Trijntje Oosterhuis. Op de pagina vertelde ze het belangrijk te vinden ‘dat juist ook deze verhalen verteld moeten worden’. Wel realiseerde ze zich dat het voor bepaalde mensen ‘moeilijk’ en ‘lastig’ zal zijn. ‘Misschien herkennen we onszelf zelfs in de verhalen en motieven’, aldus producente.

Pagina vervangen
Na publicatie van het Jonet-artikel heeft het productiehuis de pagina aangepast en de redactie van Jonet.nl daarvan op de hoogte gesteld. Volgens de medewerkers was de informatie op de pagina, die maandag nog in de lucht was, inmiddels verouderd en heeft het project een andere insteek gekregen. Op de nieuwe webpagina wordt nu gesproken van ‘SS-kindsoldaten’ die een gezicht zullen krijgen en dat ze ‘ontvoerd’ zouden zijn door de nazi’s om te vechten voor de Waffen-SS. ‘Tevergeefs maakte zelfs de NSB hevig bezwaar tegen deze kidnapping. De Nederlandse jongens werden onder het mom van ‘voor wat, hoort wat’ door de SS geronseld. Sommigen, veelal Jeugdstormers, stonden te popelen om soldaat te worden, anderen wilden helemaal niet. Er waren jongens die huilden om naar hun moeders terug te kunnen keren’.

Podium geven?
Ruben Vis, maker van de Joodse podcast ZoomZitz, verbaast zich over het feit dat oud-SS’ers een podium krijgen op de NPO. “In Duitsland worden dit soort mensen berecht, ook al zijn ze in de negentig, in plaats van ze een podium te geven,” zegt hij. “Het zal niemand verbazen wanneer die uitzending dan in de eerste week van mei bij AVROTROS op de tv komt. Ik wou dat het anders was, maar de oorlog is ook in het leven van leden van de na-oorlogse generatie nog niet voorbij. En zo die voorbij zou zijn, zijn het dit soort gebeurtenissen die veroorzaken dat het nog steeds niet zo is.”

Macaber patroon
Vis haalt aan dat ook EenVandaag Holocaust Memorail Day uitkoos voor een item over een Nederlandse SS-er die in de kampbewaking van Auschwitz werkzaam was. “Daarin wordt gesuggereerd dat hij dat min of meer tegen zijn wil deed. Ook in de documentaire Hitlers Kindsoldaten zal het ‘tegen hun wil’-beeld worden neergezet. Als je bedenkt dat de maker van deze mediaproducties zegt dat zijn interviews met oud-SS-ers ‘een bescheiden tegenhanger van het Shoah-project van regisseur Steven Spielberg’ zouden moeten worden, dan lijkt het of er zich een macaber patroon begint af te tekenen. Een patroon waarin de slachtoffers van de nazi’s en de plek die zij en hun verwanten innemen in het herdenken, langzamerhand plaatsmaken voor de daders.”

De tegenhanger
Het is volgens Vis opvallend ‘dat naar aanleiding van onze podcast. twee webpagina’s van Reurs en Kleijn waarin ze Nederlandse SS’ers biograferen, offline worden gehaald’ [Vis doelt ook op het webproject Inonzebuurt, waarvoor de twee een oud-SS’er hebben geïnterviewd, KR]. Vis: “Het zegt wat dat ze die teksten misschien wel jarenlang online hebben gehad zonder kennelijk na te denken wat daar eigenlijk wordt gezegd. Dat foute Nederlanders niets over hun fout-zijn aan hun kinderen hebben verteld, wordt ‘een nationaal trauma’ genoemd. Een nationaal trauma? Wat is daar nationaal aan? Het klinkt me in de oren als de tegenhanger die neergezet moet worden van wat Steven Spielberg heeft neergezet. De tegenhanger. Laat dat eens op je inwerken, de tegenhanger voor de getuigenissen van Joden die de oorlog hebben meegemaakt en het hebben overleefd.”

Alles op één hoop
De begrippen ‘goed’ en ‘fout’ worden in Nederland waar het gaat om de Tweede Wereldoorlog gebruikt om een hanteerbaar onderscheid te maken tussen personen die zich in de jaren ’40-’45 verzetten tegen de Duitse bezetter, en mensen die met de Duitse bezetter collaboreerden. Onder andere de geschiedschrijving van historicus Loe de Jong heeft daar aan bij gedragen. De laatste jaren vervagen de begrippen ‘goed’ en ‘fout’ steeds vaker en zijn organisaties en onderzoekers meer geneigd om bijvoorbeeld daders en slachtoffers op één hoop te gooien (dit tot ontsteltenis van slachtoffers en nabestaanden). Het herdenken van beide groepen op hetzelfde moment, en het vermenselijken en begrip tonen van en voor de daders, horen daar bij. De discussie laait geregeld op en roept dan emoties op. Nazaten van slachtoffers van de Sjoa, maar ook van verzetsmensen, huiveren van het idee dat ooit het onderscheid verdwenen zal zijn.

Lees ook:
‘Dubieus onderzoeksproject Nederlandse SS’ers’, opnieuw rol voor Comité 4 en 5 Mei
Er is opnieuw kritiek op een journalistiek onderzoeksproject dat gaat over Nederlanders die fout waren in de jaren ’40-’45. Het gaat om een serie documentaires over NSB’ers en Nederlandse SS’ers onder de werktitel ‘Nationaal Verzwegen Trauma’, van historicus Cees Kleijn en journalist Stijn Reurs.