Sjtetl in de Alpen

Volgens een artikel in de Jüdische Allgemeine van de hand van fotograaf Benyamin Reich zijn de Zwitserse Alpen een zeer geliefd vakantieoord voor charediem (ultra-orthodoxe Joden). Honderden charedische gezinnen reizen jaarlijks naar de Alpen om bij te komen van hun dagelijkse leven van Torastudie, werken en Joodse feestdagen.

In Saas-Fee bevindt zich een provisorische synagoge in een parkeergarage aan de rand van het stadje. Sjimon, de gabbai (die de rabbijn bijstaat in de organisatie van diensten in de synagoge) van de gemeente, vertelt dat het stadsbestuur deze ruimte ter beschikking heeft gesteld om aan de behoeften van degenen die willen bidden tegemoet te komen. 

Elke ochtend komen hier op verschillende tijdstippen drie minjaniem (minjan is het aantal volwassen Joodse mannen dat vereist is voor een orthodoxe dienst) bijeen. Na het aansluitende ontbijten gaan veel charediem de bergen in, om zich op een hoogte van 4.500 meter te verbazen over het wonder van de schepping. Twee Israëlische jonge vrouwen, Iti en Dewori, zijn voor het eerst buiten hun land op vakantie. Zij zijn meegegaan met hun grootouders. Iti heeft altijd al de Alpen willen zien en is dolblij. Zij hebben hun eigen eten meegenomen, want ‘niets is hier kosjer,’ denkt zij.

Naast de synagoge is er ook een mikwa (ritueel bad); het stedelijke zwembad heeft speciaal voor de charediem vaste uren ingesteld wanneer zij kunnen zwemmen, mannen en vrouwen gescheiden. Zo is het plaatsje in de bergen een echte sjtetl aan het worden. Op Sjabbat lopen de mannen met hun streimels (bonthoeden) rond, iets waaraan de inwoners van Saas-Fee inmiddels gewend zijn. Maar veel niet-Joodse toeristen draaien zich verbaasd om. Sjimon de gabbai heeft de bezoekers van zijn sjoel al gevraagd om niet met streimels op te gaan wandelen, omdat dit te veel opvalt.

In een restaurant hoog in de bergen bestelt de fotograaf, die in gezelschap is van zijn streimel-dragende vader, een biertje. De uitbater van het restaurant komt bij hen zitten en vraagt de vader waarom hij zo’n bijzondere hoed draagt, en waarom hij hier niet mag eten. En of hij in Jezus gelooft.

De volgende dag vraagt de restaurateur of hij niet elke zomer een kosjere afdeling in zijn restaurant zal openen; dat zou het hoogstgelegen kosjere restaurant ter wereld worden, grapt hij. De meegebrachte rabbijn legt hem uit hoeveel voeten zoiets in de aarde zou hebben. 

Veel van de charediem volgen met hun vakantie in de Alpen in de voetsporen van de Brisker Rav Velvel Soloveitchik (1886-1959), die elk jaar naar Zwitserland reisde om vakantie te houden in de bergen. Dit ondanks het verbod om het land Israël te verlaten als je er eenmaal woont. De Brisker Rav stelde dat het een mitswa (gebod) is om de Alpen te zien en de grootsheid van de schepping te bewonderen. Als de mens namelijk na idealiter honderdtwintig jaar deze wereld verlaat, zal God als hoogste rechter hem vragen of hij de wonderen van de wereld heeft gezien. Om in elk geval iets te kunnen zeggen moet je naar Zwitserland reizen, aldus de Rav.