Trek geen snelle conclusies over Israël en Iran – column Brigitte Wielheesen

Analisten buigen zich sinds een paar weken over de ontwikkelingen in Iran. Waarschijnlijk is het u niet ontgaan dat daar op strategische en nucleaire plekken ontploffingen hebben plaatsgevonden. Van de eventuele speculaties dat Israël achter de explosies van de afgelopen weken zit, word ik nerveus. Ik ben er namelijk helemaal niet van overtuigd dat Israël de aanslagen in Iran (mede-) uitvoert. Als we ongefundeerd gaan roepen dat de recente aanvallen op Iran een actie is van Israël  is dat koren op de molen van Teheran om de steeds maar terugkerende uitspraak ‘Israël moet van de kaart worden geveegd’ handen en voeten te geven.

Complexe aanvallen
Iran is recentelijk getroffen door een reeks ongebruikelijke explosies in gevoelige faciliteiten zoals zijn nucleaire verrijkingscomplex, maar ook fabrieken en gaspijpleidingen. Het gaat om cyberaanvallen en fysieke sabotage. Het tempo en de teneur van de recente explosies in Iran zijn ongebruikelijk. De aanvallen zijn zeer complex vanwege de industriële controlesystemen en apparaten met luchtopeningen, en vergen daarom veel planning en voorbereiding. Zoals ik al zei: dit is naar mijn mening niet het werk van Israël. Hoofdverdachte is de Amerikaanse president Donald Trump en de uitvoerder is Amerikaanse Central Intelligence Agency (CIA).

In 2018 kreeg de CIA ruime bevoegdheden nadat president Trump een geheime order hiervoor had uitgevaardigd. De dienst verhoogde direct haar offensieve cyberoperaties tegen de Iraanse Revolutionaire Garde en andere doelwitten. China, Rusland en de Verenigde Staten zijn de drie mogendheden die zich met name schuldig maken aan cyberaanvallen op andere overheden. Tussen 2009 en 2019 was de VS verantwoordelijk voor 52 procent, Israël en Iran beiden met negen procent.

Gezamenlijke actie?
Toch wijst Iran vooral naar Israël. Is het een gezamenlijke campagne van Washington en Jeruzalem om het nucleaire programma van Iran te dwarsbomen? Beide landen hebben zeer geavanceerde cybereenheden en beschikken over aanzienlijke capaciteiten als het gaat om cyber-kinetische aanvallen [Dat zijn digitale en militaire aanvallen met elkaar zijn verweven, red.]. Hoewel betrouwbare informatie vanuit Iran moeilijk te verkrijgen is en er tegenstrijdige berichten opduiken, vonden ten minste twee van de incidenten plaats op locaties die verband houden met de Iraanse raket- en nucleaire programma’s. In geval van samenwerking kan het niet anders dan dat de CIA onder bevel van Trump de aanvallen orkestreert.

Deze incidenten weerspiegelen de toenemende spanningen en escalatie tussen Iran en de Verenigde Staten en Israël sinds de Trump-regering zich in mei 2018 terugtrok uit de nucleaire deal met Iran of het Joint Comprehensive Action of Action (JCPOA). Verhoogde spanningen tussen Washington en Teheran zijn een bekend verhaal.

‘Homeland Cheetahs’
Begin juli leek het alsof er een eventuele derde partij zou zijn. De zender BBC Persian meldde dat vlak na middernacht op 30 juni enkele journalisten een e-mail ontvingen van een groep die beweerde de ‘Homeland Cheetahs’ te zijn – bestaande uit anti-regering- en ondergronds opererende dissidenten – die de eer opeisten voor eerdere aanvallen. De BBC zei ook dat ze op de hoogte waren van de aanval op Natanz, uren voordat deze door functionarissen werd gedocumenteerd. Verschillende inlichtingenbronnen geven echter aan nog nooit te hebben gehoord van de ‘Homeland Cheetahs’. Het lijkt mij meer waarschijnlijk dat de VS deze email verstuurd zou kunnen hebben als list het wantrouwen en de spanningen tussen het Iraans regime en haar bevolking te manipuleren.

‘Campagne tussen oorlogen’
De rol van Israël in het escalerende conflict is mij niet helemaal helder en duidelijk. Bekend is dat het land zich al jaren richt op de vernietiging van nucleaire sites om te voorkomen dat andere regionale machten kernwapens ontwikkelen. Zo bombardeerde Israël in 1981 de Iraakse kernreactor in Osirak en in 2007 de Syrische nucleaire faciliteit in Al-Kibar. Ook ontwikkelde het land Unit 8200, de Stuxnet-computerworm, die Amerika gebruikte bij hun cyberaanval op de nucleaire centrifuges van Iran in 2009. Israël voert daarnaast al jaren een ‘campagne tussen oorlogen’ om te voorkomen dat Iraniërs voet aan de grond krijgen aan de Israëlische grenzen. Daarbovenop is het premier Benjamin Netanyahu die in de media elke aanval op Iran opeist. Hierdoor is de zogenaamde schaduwoorlog met Iran in een open en direct conflict gekomen. Evenmin lijken de politieke- en veiligheidsinstellingen van Israël niet te debatteren over militaire opties tegen Iran zoals in het verleden vanwege de Corona-noodwet.

Daarbij opgeteld geloven Israëlische beleidsmakers, net als topfunctionarissen van de regering Trump, dat Iran nu bijzonder kwetsbaar is. Zij beschouwen de Amerikaanse campagne voor ‘maximale druk’, sancties, de pandemie en de nasleep van de massale protesten van afgelopen herfst als een verzwakking van Iran.

Weddenschap
Gezien deze omstandigheden zou Israëlische betrokkenheid dus niet verrassend zijn. De weddenschap van Netanyahu dat de Iraniërs niet zullen reageren, is echter veel te riskant. Betrokkenheid zou kunnen uitlopen op een regelrechte harde cyber-kinetische aanval van Iran op Israël. Het is moeilijk om escalatie onder controle te houden als de zaken zo volatiel zijn. Iran mag dan verzwakt lijken, maar haar acties tonen anders. Het regime in Iran zet raketaanvallen op Amerikaanse troepen in Irak voort. Iran heeft een militaire satelliet gelanceerd en wederom vorige week een cyberaanval uitgevoerd op de Israëlische waterinfrastructuur. Daarnaast steunen weinig landen de poging van de VS om het VN-wapenembargo dat in oktober afloopt, te verlengen. Het Iraanse regime is sinds 2018 de banden met landen als Turkije, Syrië, Libië, Venezuela en China aan het verstevigen. Israël en de Verenigde Staten kunnen Iran op een snelle ontwikkeling van het kernwapenprogramma en gevaarlijke regionale acties dwingen door deze spreekwoordelijke kat in het nauw strategie.

Trump speelt met vuur. Het lijkt dat hij nog voor de Amerikaanse verkiezingen in november uit is op een harde escalatie. Mijn angst is dat Trump Israël meesleept in zijn actie tegen Iran. Ik hoop dat de woorden van de Israëlische minister van Defensie Benny Gantz, ‘Niet elk incident dat zich in Iran voordoet, heeft noodzakelijkerwijs iets met ons te maken’, betekenen dat alleen Amerika verantwoordelijk is voor de aanvallen in Iran, en dat deze boodschap duidelijk is in Teheran. Dus laten we voorzichtig zijn met communiceren dat Israël en de VS deze campagne gezamenlijk uitvoeren.

Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.