Beit Ha’Chidush heeft primeur: Pride-dienst met transgender als hoofdgast

Beit Ha’Chidush (BHC) houdt een speciale Pride-bijeenkomst met de Amerikaanse transgender Abby Stein als hoofdgast. De dienst wordt gehouden aan het begin van de Amsterdamse Pride-week, waarin de LHBTQI-gemeenschap centraal staat en er allerlei activiteiten op stapel staan. De progressief-Joodse gemeente BHC bestaat dit jaar 25 jaar en heeft vanaf het begin een bijzondere band met Pride gehad. Woordvoerder Alexander Yonathan de Vries blikt alvast vooruit op de roze samenkomst die op vrijdag 31 juli gehouden wordt. De bijeenkomst vindt via Zoom plaats. “We hebben Abby eigenlijk de vrije hand gegeven,” aldus De Vries, die benadrukt dat BHC er voor iedereen wil zijn.

Op zich is het niet zo bijzonder dat BHC een samenkomst in de Pride-week organiseert, want het kerkgenootschap en de organisatie van de Pride zijn al tientallen jaren met elkaar verbonden, vertelt De Vries. “Van de oprichters, leden en vrienden van het eerste uur van onze sjoel, behoort een groot deel tot de LHBTIQ+ gemeenschap. Dus eigenlijk besteden we al sinds het begin speciale aandacht aan Pride.” De laatste jaren neemt de belangstelling en het aantal bezoekers van Pride Sjabbat, zoals BHC de dienst op vrijdag in de Pride-week noemt, alsmaar toe. “Om die dienst te leiden nodigen we ieder jaar iemand uit die een duidelijke relatie met LHBTIQ+ heeft. Voor dit jaar zou Abby Stein naar Amsterdam komen, maar toen was er Covid-19 en liet de organisatie van Pride Amsterdam weten dat de editie van dit jaar gecanceld werd.”

Geen gewone dienst
Omdat BHC er toch aandacht aan wil besteden, werd naar alternatieven gezocht. “Uiteindelijk krijgt dat nu op deze manier vorm: we houden een korte dienst via Zoom in het teken van Pride, die gevolgd wordt door een lezing van Abby,” aldus De Vries, die uitlegt dat het niet om een gewone dienst gaat. “We hebben wat aanpassingen moeten doen aan de inhoud omdat we niet willen dat mensen twee uur naar een soort tv-uitzending zitten te kijken. Voor wat meer afwisseling hebben we dus bepaalde gebeden of liederen weggelaten, en mensen gevraagd een passend gedicht voor te dragen. Omdat we bij Pride Sjabbat ook vaak veel niet-Joodse bezoekers hebben, is een ‘stille’ amidah misschien wat vreemd. Dus we hebben in samenwerking met een rabbijn uit Londen een geleide tekst geschreven, die is toegespitst op Pride. Die wordt voorgelezen, en telkens afgesloten met de laatste regel van de bracha.”

Een groot deel van de gebeden van het sjema is dit jaar vervangen door muziek. De Vries: “Een professionele violist zal een stuk spelen uit een Joodse musical. Het stuk heeft betrekking op de wisselwerking van de seizoenen, dag en nacht en de snelheid waarmee het leven door ups en downs raast. Op deze manier denken we recht te doen aan het gedachtegoed van de gebeden van het sjema, terwijl een lied van een musical de associatie met de LHBTIQ+ gemeenschap oproept. Door aanpassingen zoals deze willen we recht doen aan de inhoud van de dienst, zonder dat deze zó lang duurt dat we mensen onderweg kwijtraken of dat het een langdradige stroom eenrichtingsverkeer wordt.” Het wordt dus een dienst met alle herkenbare elementen, maar dan met een roze sausje. “Als klap op de vuurpijl volgt de lezing door Abby, waarin we haar eigenlijk de vrije hand hebben gegeven, behalve de toevoeging dat er veel interesse bestaat voor ‘haar verhaal’.”

Een veilige plek bieden
In voorgaande jaren organiseerde BHC deze Pride Sjabbat ook. Hiermee wil de gemeente Joodse en niet-Joodse bezoekers van de Pride die ook een sjoel willen bezoeken, een veilige plek bieden. “Of dat nu gaat om traditie, bezinning, of simpelweg om de gebeden of om kaddiesj te zeggen,” zegt De Vries. “Want in eerste instantie is het gewoon een sjoeldienst. Maar door de sjoel te versieren, na afloop een glas roze bubbels te serveren en de dienst inhoudelijk aan Pride te wijden, willen we mensen ook het gevoel geven dat ze écht welkom zijn zoals ze zijn. En dat tikoen olam voor ons óók inhoudt dat we daadwerkelijk willen investeren en meebouwen aan een wereld waarin iedereen gelijkwaardig is en in elkaar het beeld van de Eeuwige ziet.”

In het verleden voer BHC tijdens de Pride Canalparade ook mee met een eigen, Joodse boot. In de bonte stoet van tientallen bootjes viel de Joodse boot met roze Davidsterren en regenboogvlaggen altijd op. Dit jaar gaat de vaartocht niet door vanwege het verbod op grote evenementen door corona. De Vries benadrukt dat er in het verleden in de Pride-week ook andere dingen door BHC zijn opgezet. “We hebben een aantal maal shabbatons georganiseerd, waarbij er niet alleen een Pride Sjabbat dienst was, maar ook diverse lezingen en workshops, verspreid over meerdere dagen.”

Brainstormsessie
Waarom is er gekozen voor een lezing van transgender Abby Stein? De Vries: “Tijdens een brainstormsessie, ongeveer twee jaar geleden, werd haar naam genoemd door iemand die haar volgt op Instagram. Zij was niet bij iedereen van ons bekend, maar wanneer je haar naam intypt op Google of YouTube, dan zijn de zoekresultaten overvloedig. Ze heeft een activistische instelling en laat zich niet uit het veld slaan door tegenslag. Vergeet niet: in de gemeenschap waar zij opgroeide spreekt men alleen maar Jiddisch. Dus haar zoektocht naar haar identiteit heeft zich in eerste instantie beperkt tot wat zij in het Jiddisch of Hebreeuws daarover kon vinden. Zij heeft pas op latere leeftijd Engels geleerd.”

Steins zoektocht, maar ook het feit dat ze daarna niet meer welkom was bij haar gemeenschap of ouders, kan bij de leden van BHC voor een blik van herkenning zorgen, op meerdere fronten. “De oprichters van onze gemeenschap zijn veelal expats die zich onder meer niet konden vinden in de harde lijn die over het algemeen door Nederlandse kehillot en rabbijnen gehanteerd wordt met betrekking tot de halacha over zaken als Joods van moeder’s of vader’s zijde. Zij zagen dit soort gronden, maar ook die van seksuele oriëntatie of gender-identiteit, van uitsluiting met lede ogen aan.”

“BHC is dus een kehilla die, naast zogenoemde vaderjoden, ook moederjoden als volledig Joods erkent en geen punt maakt van seksuele oriëntatie of gender-identiteit.” Een deel van de BHC-leden zal zich vast herkennen in en het verhaal van Stein, meent De Vries. “De keuze om haar te vragen om naar Nederland te komen voor Pride Sjabbat was dus eigenlijk logisch. Dit jaar is het wegens omstandigheden een virtueel bezoek geworden, maar volgend jaar hoopt zij daadwerkelijk naar Amsterdam te komen.”

Nederlandse primeur
Met de komst van transgender Stein heeft BHC een Nederlandse primeur te pakken. Het is iets waar het kerkgenootschap trots op is. “Absoluut! Niet in de laatste plaats omdat Abby uit een orthodoxe, chassidische gemeenschap komt. Zij heeft de Tora, Talmoed, Misjna en andere boeken met de paplepel ingegoten gekregen. Ze is opgeleid aan de jesjiva en kreeg op jonge leeftijd al haar smiecha. Ze schrijft zelfs mee aan de, in het Jodendom, wereldberoemde website Sefaria.org.” Stein heeft ook wat meer bagage dan de leden van BHC. “Als wij in gesprek gaan met leden of rabbijnen van Joodse stromingen die afwijzend staan tegenover een andere seksuele identiteit, dan delven we op enig moment het onderspit. Maar deze dame kent alle rabbinale discussies uit het hoofd en kan aantonen waar de ander de plank mis slaat. Het is dus al een opluchting dat iemand zoals zij zichzelf laat zien: hier ben ik, dit ben ik, en het is goed.”

Wat verwacht Abby Stein er zelf van? “Ondanks dat het formele contact verloopt via haar assistente, krijgen we wel telkens te horen dat Abby zelf érg enthousiast is. Op aanvullende verzoeken of vragen die we stellen krijgen we telkens een volmondig ‘ja’, en ze biedt ons zelfs aan om meer te doen dan contractueel overeengekomen. Ze heeft ook al via andere kanalen, bijvoorbeeld een video-uitzending op Instagram, laten weten dat ze uitkijkt naar onze virtuele dienst en de bijbehorende lezing. In de week voorafgaand aan Pride Sjabbat zullen we een gesprek met Abby zelf hebben. Met al deze positieve geluiden en signalen kijken we ook daar natuurlijk erg naar uit.”

Koploper in LHBTQI+
BHC is naar eigen zeggen koploper in Joods Nederland waar het om vooruitstrevendheid rond LHBTQI+ gaat. Ongeveer dertig procent van de kehilla behoort tot de roze gemeenschap, aldus De Vries. “Zij behandelen de hetrosexuele leden van onze kehilla zoals zij zelf behandeld willen worden, en andersom gebeurt dat evenzo. Dat doen we niet één week per jaar, maar heel het jaar. Onze hetroseksuele rabbijn klom vorig jaar op eigen initiatief in de pen om, ten tijde van de omstreden Nashville-verklaring, de wereld te laten weten dat onze Tenach-teksten gekaapt worden.” Andere leden van BHC zetten zich in voor het Switchboard, een organisatie die hulp biedt aan LHBTIQ-mensen met problemen.

“Onze gemeente is niet groot, dus we zijn voor veel zaken afhankelijk van subsidies of donaties,” vertelt De Vries. “Afgelopen jaar kregen we voor Pride Sjabbat verschillende donaties: financieel, maar ook in natura: versiering, eten en drinken, en dergelijke. Van het geld dat we hiermee uitgespaard hebben, is twintig procent gedoneerd aan de stichting Gilat dat kindertheater biedt voor terminaal zieke patiëntjes. We geloven in wederkerigheid. We aanvaarden de helpende hand, maar reiken hem ook graag. We geloven dat dit een van de pilaren van het Jodendom is, daarom beperkt onze uitgestoken hand zich niet tot de LHBTIQ+ gemeenschap, maar ook verder.”

Lees ook:
Tamarah Benima nieuwe rabbijn Beit Ha’Chidush
Rabbijn Tamarah Benima is aangesteld als rabbijn bij de Amsterdamse gemeente, waar zij rabbijn Hannah Nathans opvolgt. Nathans, sinds 2012 rabbijn bij BHC, wil meer tijd besteden aan het schrijven van boeken en aan het door haar opgerichte centrum voor Joodse spiritualiteit. Zij blijft wel als lid aan BHC verbonden.