‘Uitslag TK-verkiezingen gunstig voor Joods Nederland’ – achtergrond
De partijen die als pro-Joods en pro-Israëlisch bekend staan hebben de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 gewonnen. Samen kunnen de partijen die specifiek opkomen voor Israël rekenen op een ruime meerderheid. Israël en de oorlog in Gaza waren voor de meeste kiezers echter niet doorslaggevend; dat was het thema migratie. Partijen die een strenger migratiebeleid willen, zijn over het algemeen ook meer pro-Israël en pro-Joods. Welke consequenties heeft de verkiezingsuitslag voor Joods Nederland? En kan georganiseerd Joods Nederland nu achterover leunen?
Vriend van Israël
De PVV van Geert Wilders, een partij met een uitgebreide pro-Israëlische paragraaf in het verkiezingsprogramma, werd op woensdagavond met 35 zetels in de exitpolls verrassend de grootste. Later groeide zijn zetelaantal, met 98 procent van de stemmen geteld, naar 37. Wilders staat bekend als een vriend van Israël en de Israëlische premier Benjamin Netanyahu, en wil de Nederlandse ambassade verhuizen van Tel Aviv naar Jeruzalem. Hij ziet Jordanië als ‘de echte Palestijnse staat’ en gelooft niet in een tweestatenoplossing. Ook komt Wilders op voor de veiligheid van de Joden in Nederland. Op het gebied van de religieuze slacht is hij echter minder tolerant. Verder heeft Wilders veel steun aan zijn Tweede Kamerlid Gidi Markuszower, die een drijvende kracht is inzake het PVV-beleid naar Joods Nederland en Israël.
Sjoa-educatie
De andere grote winnaars waren Nieuw Sociaal Contract (van één naar twintig Kamerzetels) en de BoerBurgerBeweging (BBB), die van één naar zeven zetels ging. Die laatste partij staat bekend als pro-Joods en pro-Israëlisch. ‘BBB bestrijdt alle vormen van antisemitisme. Wij hanteren hierbij de IHRA-definitie’, aldus de BBB in haar program. Ook moet er meer aandacht voor Sjoa-educatie op scholen komen en andere Joodse thema’s. En Nederland moet meer samenwerken met Israël op agrarisch gebied. NSC van Pieter Omtzigt had geen Joodse thema’s in het programma staan, maar stond met zijn stemgedrag in de Kamer bekend als pro-Joods en pro-Israël.
Joodse echtgenoot
De vierde pro-Israëlische en pro-Joodse partij is de VVD. Die onderschrijft veel punten van de PVV, BBB en NSC op dit gebied, maar heeft fors verloren. Onder leiding van Dilan Yesilgöz verloor de partij tien zetels en eindigde die op 24. Maar samen met de drie eerder genoemde partijen heeft de VVD een ruime meerderheid van 88 zetels in de Tweede Kamer en ook een meerderheid in de Eerste Kamer. Voor de Joodse thema’s is die meerderheid gunstig te noemen. Daarnaast gaat Yesilgöz er prat op met een Joodse man te zijn getrouwd en mogelijk heeft zij daardoor nog extra motivatie op persoonlijk vlak om voor de Joodse belangen op te komen.
Over rechts
Gezien de inzet van Yesilgöz en co. tijdens de campagne (een rechts beleid met grip op migratie) en de grote winst van Wilders’ PVV ligt een rechtse meerderheidsregering met NSC en BBB voor de hand. Een minderheidsregering over rechts zonder de PVV is ook mogelijk. Zo’n kabinet heeft geen meerderheid in beide Kamers en moet voor rechts georiënteerde thema’s leunen op de PVV en voor meer linkse dossiers, zoals het klimaatbeleid, steun krijgen van progressieve partijen zoals GroenLinksPvdA en D66.
Warm lopen
Zowel in een rechts meerderheidskabinet als in een rechts minderheidskabinet zijn de Joodse thema’s ‘in goede handen’. Dat komt omdat de partijen in beide combinaties elkaar zeer goed kunnen vinden op deze dossiers. In die zin kan in georganiseerd Joods Nederland de vlag uit en mogelijk komen er tijdens de volgende kabinetsperiode nog meer voordelen voor Joden in Nederland. Organisaties als het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) en het Centraal Joods Overleg (CJO) kunnen zich nu al warm lopen voor de gang naar het Binnenhof en het Torentje voor overleg met deze partijen, mits zij een regering vormen.
Rol Timmermans
Naar verwachting zal vanaf donderdag een verkenningsronde worden gedaan door de grootste partij, de PVV. Mocht Wilders er niet in slagen de contouren te schetsen voor een informatieronde en een uiteindelijke formatie voor een rechts meerderheidskabinet of een rechts minderheidskabinet, dan is het naar alle waarschijnlijkheid de beurt aan GroenLinks-PvdA-voorman Frans Timmermans om het in een nieuwe verkenningsronde te proberen. Hij zal op zijn minst voor een middenkabinet gaan met NSC, VVD en mogelijk het CDA of D66 erin.
Meer balans zoeken
In een middenkabinet onder leiding van Timmermans zijn de Joodse thema’s minder goed gewaarborgd dan in een rechts kabinet. Dat komt omdat GroenLinks-PvdA en D66 veel strenger en harder zijn richting Israël. Voor wat het conflict tussen Israël en de Palestijnen betreft zoeken deze partijen meer balans tussen de kemphanen in het Midden-Oosten en gaan ze meer uit van het internationaal recht. De binnenlandse Joodse thema’s zouden in een middenkabinet wat beter gewaarborgd zijn, omdat de VVD, CDA en D66 automatisch wat meer opkomen voor de Joden in Nederland. Met GroenLinks-PvdA valt op deze dossiers zaken te doen.
Vleugje nesjomme
Het is nog allerminst zeker wie de nieuwe premier van Nederland wordt. Veel partijen, inclusief de VVD, hebben aangegeven het niet te zien zitten als Geert Wilders de opvolger van Mark Rutte wordt. Mocht hij willen regeren, dan zal hij voor wat betreft het Torentje een offer moeten maken. Mogelijk komt dan VVD-voorvrouw Yesilgöz in beeld als premier. Door haar Joodse echtgenoot zal het Catshuis dan mogelijk een vleugje nesjomme krijgen. Ook behoort een zakenkabinet tot de mogelijkheden. Dat is een rechts kabinet dat voornamelijk door experts en technocraten wordt opgevuld. Dit is een van de wensen van NSC-leider Pieter Omtzigt. In dat geval komt er ook een andere premier. Wie dat is, is onduidelijk.
Analyse
Joodse onderwerpen zoals antisemitisme, het conflict in het Midden-Oosten, de rituele slacht of Joods bijzonder onderwijs speelden geen grote rol in de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2023. Dat is logisch, omdat Joden in Nederland slechts een groep van 40.000 ingezetenen vormen en omdat veel niet-Joden ook niet met deze onderwerpen bezig zijn. Mede omdat het vorige kabinet gevallen is op het mislukte asielakkoord werd migratie het belangrijkste onderwerp van de campagne. Het toeval wil dat de partijen die een strenger en rechtvaardiger migratiebeleid willen ook meer pro-Joods en pro-Israël zijn. In die zin krijgt georganiseerd Joods Nederland dus de wind mee nu deze partijen samen een rechts kabinet kunnen smeden.
Kan georganiseerd Joods Nederland nu achterover leunen? Nee. Is het aan organisaties zoals het CJO en CIDI, maar ook aan antisemitisme-coördinator Eddo Verdonder, om in de formatie te blijven praten met de formerende partijen? Ja. Dit om zo maximaal mogelijke invloed uit te oefenen en op die manier doelen te bereiken. De belangrijkste daarin zijn meer geld en middelen voor de politie op het gebied van antisemitisme-bestrijding, het verplicht maken van Sjoa-educatie op alle scholen, het waarborgen van Joodse religieuze uitingen zoals de sjechieta en briet mila, en het opnemen van antisemitisme in het wetboek van strafrecht. Dat de band met Israël onder een rechts kabinet goed zal blijven, zo niet beter zal worden, is evident.
