Waarom Duitsland achter Israël staat en er toch Jodenhaat is – achtergrond
Duitsland is een van de weinige landen die sinds de terreuraanval van Hamas op 7 oktober vierkant achter Israël is blijven staan. Zowel in de Duitse politiek als op andere plekken zoals het bedrijfsleven en in de krantenwereld is de steun voor Israël groot. Ook wordt antisemitisme er harder de kop ingedrukt. Hoe komt het dat de Duitsers vierkant achter Israël staan? En waarom moet de voorzitter van de Duitse Joden alsnog waarschuwen voor antisemitisme, dat toch in de Duitse samenleving aanwezig is?
Onwrikbaar
Vlak na de terreuraanslag van Hamas op 7 oktober, waarbij meer dan 1.400 Israëliërs werden vermoord, was de Duitse bondskanselier Olaf Scholz (SPD) duidelijk: Duitsland staat onwrikbaar aan de zijde van Israël. Ook andere politici deden dergelijke uitspraken en voegden daad bij het woord. Zo wil minister Christian Lindner (FDP) van Financiën de Duitse steungelden aan de Palestijnen verbieden. Afgelopen week baarde de Duitse vicekanselier Robert Habeck (Grünen) opzien met zijn toespraak voor Israël en tegen antisemitisme (zie beneden). Hij werd erom geprezen door vriend en vijand.
Boetekleed
Duitsland staat sowieso van overheidswege achter Israël. Dat komt door het beladen verleden. Na de Tweede Wereldoorlog en de moord op zes miljoen Joden werd gezegd: nooit weer – Nie wieder. Tegelijkertijd werd er een proces van Wiedergutmachung in gang gezet tegenover de Joodse gemeenschap en wereld. Slachtoffers van de Sjoa in binnen- en buitenland kregen compensatiegeld en er werd excuses aangeboden voor het leed dat de Joden in de ns-periode was aangedaan. En binnen de bondsrepubliek ontstond een norm: voor Israël en tegen anti-Joodse uitingen en de nazi-tijd van toen. Tot op de dag van vandaag trekken Duitsers het boetekleed aan.
Kans genomen
Het ontstaan van de staat Israël, in 1948, gaf de democratische Duitse politici van de naoorlogse jaren een kans: zij gingen banden aan met de nieuwe staat en andersom. Ingewikkelde gesprekken volgden, maar uiteindelijk resulteerde het in een unieke vorm van vriendschap die Israël met vrijwel geen Europees land heeft. Duitsland nam zichzelf niet alleen voor een herhaling van de Holocaust te voorkomen, het voelde ook een speciale verantwoordelijkheid om de nieuwe staat Israël te helpen en waar nodig te beschermen. De veiligheid van Israël is ook die van Duitsland, zo luidt het. Dit is door voormalig bondskanselier Angela Merkel (CDU) gezegd en wordt door haar opvolger Scholz herhaald.
Onbeperkte steun
Na het uitbreken van de oorlog tussen Israël en Hamas was het Scholz die als eerste naar Israël afreisde om premier Benjamin Netanyahu van steun te voorzien. Jullie veiligheid is de onze, was zijn boodschap. Terug in Berlijn volgde een debat over de oorlog in de Bondsdag. Daar stemde een ruime meerderheid in met ‘onbeperkte steun’ aan de regering van Israël. En er werd een rode lijn getrokken: wie openlijk twijfelt over het bestaansrecht van Israël kan juridische vervolging verwachten. Daarnaast werd de beveiliging van alle Joodse instellingen en gebouwen in het hele land opgeschroefd voor onbepaalde tijd. Volgens Scholz is voor antisemitisme in Duitsland ‘geen plaats’ en moet daar naar gehandeld worden.
Samen met Oostenrijk
De onbeperkte steun van Duitsland uit zich op allerlei niveaus. In de EU trekken de Duitsers samen met Oostenrijk – de andere ‘dader van weleer’ – op waar het gaat om de houding tegenover Israël in deze oorlog. Beide landen willen het liefst dat de gelden aan de Palestijnse Autoriteit (PA) van tafel gaan, omdat bewezen is dat die vaak getrapt worden gebruikt voor terreur en het hersenspoelen van Palestijnse kinderen, en gaan de confrontatie aan met lidstaten die het voor de Palestijnen opnemen, zoals Spanje en Ierland. Ook staat Duitsland de Israëli’s in internationaal verband bij en trekt het samen op met de Verenigde Staten voor Israël. Waar nodig wordt Israël geholpen op militair gebied.
Steinmeier
Op de avond van 7 oktober werd de Brandenburger Tor verlicht in de kleuren van de Israëlische vlag en op 22 oktober werd een pro-Israël-demonstratie in Berlijn bijgewoond door Duitse toppolitici, onder wie bondspresident Frank-Walter Steinmeier (SPD). Op de bijeenkomst ‘Aufstehen gegen Terror, Hass und Antisemitismus – in Solidarität und Mitgefühl mit Israel’, waar 10.000 mensen op afkwamen, zei hij: “We zeggen tegen onze vrienden in Israël en tegen alle Joden: Jullie zijn niet de enige! Wij staan aan uw zijde in deze verschrikkelijke uren. Jullie pijn is onze pijn.” Ik hoor deze pijn als ik aan de telefoon praat met mijn vriend, de Israëlische president Herzog, aldus Steinmeier. “En ik voelde het vooral toen ik vrijdag bij familieleden van de ontvoerde gijzelaars zat.” Bekijk de hele rede hier:
Groei antisemitisme
Binnen Duitsland werden anti-Israël-demonstraties zelfs voor enige weken verboden. Dat komt door de verontwaardiging die ontstond nadat op een pro-Hamas-demonstratie in de Berlijnse wijk Neuköln taart werd uitgedeeld door de anti-Israëlische ‘hulporganisatie’ Samidoun. Het aantal antisemitische incidenten in Duitsland nam na 7 oktober toe, ondanks de houding van gezagsdragers. Om erger te voorkomen zijn pro-Palestijnse demonstraties nadien verboden geweest. Daar kwam kritiek op, want het zou niet kunnen in een democratie. Pas dit weekend werd er opnieuw zo’n demonstratie toegestaan, zij het dat er werd opgelet of niemand over de schreef ging.
Rode lijn
Los daarvan zijn de regels in Duitsland veel strenger dan in Nederland. Palestijnse vlaggen op scholen zijn niet toegestaan en stickers met ‘Free Palestine’ zijn verboden. Leerlingen mogen eveneens geen Palestijnse sjaals dragen. Dat deze verboden haaks staan op de vrijheid van meningsuiting, doet er voor de autoriteiten niet toe. Zij willen een signaal afgeven en willen laten zien dat Duitsland er alles aan zal doen om herhaling van de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw te voorkomen. De maatschappelijke norm is evenzo: zo werd voetballer Anwar El Ghazi door FSV Mainz ontslagen nadat op sociale media From the river to the sea, Palestine will be free had geschreven.
Habeck en de Groenen
Zoals vicekanselier Habeck in zijn boodschap op Twitter, thans X, opmerkte komt antisemitisme uit linkse, extreem-rechtse en islamitische hoek. Na zijn bejubelde rede wendde hij zich zaterdag op een partijbijeenkomst tot zijn eigen partij, de Grünen. “In principe moet Hamas vernietigd worden omdat het het vredesproces in het Midden-Oosten vernietigt.” De tweestatenoplossing is het juiste politieke antwoord. “Hamas vecht niet voor de Palestijnse bevolking om een eigen staat te hebben. Ze vecht voor de oorlog. Ze wil de oorlog en de vernietiging van Israël doorzetten, wat natuurlijk nooit zal gebeuren, maar die ook enorm lijden zal veroorzaken voor de eigen bevolking.”
Pro-Palestijnse demo
De op zaterdag toegestane pro-Palestijnse demonstratie in Berlijn werd door tienduizend mensen bezocht. Vooraf legde de politie de regels uit: “Het verbranden van voorwerpen, waaronder Israëlische vlaggen, is verboden, evenals het verheerlijken van geweld of oproepen tot de vernietiging van Israël.” Niet iedereen hield zich hieraan, want ‘From the river to the sea…’ was bijvoorbeeld te horen. Aan de demonstratie deden veel Duitse Arabieren en Turken mee, maar ook leden van de anti-Israël-beweging Boycot, Desinvesteren en Sancties (BDS) en de groep Queers voor een Vrij Palestina. Voor de sprekers op het podium leek het alsof 7 oktober nooit had plaatsgevonden. Er vonden enkele arrestaties plaats.
Heeft het impact?
De vraag is of de daden en boodschappen van de autoriteiten ervoor kunnen zorgen dat antisemitisme in Duitsland afneemt of kan worden voorkomen. De demonstratie van zaterdag bewijst immers dat de sentimenten tegen Israël en Joden leven over een deel van de Duitse bevolking. Een groot deel van de drie miljoen Turken en twee miljoen Arabieren in Duitsland zit zo in de wedstrijd, maar ook is er nog veel Jodenhaat bij anderen in Duitsland. Desondanks is de norm: wij zijn pro-Joods en komen voor Israël op.
Psychologische terreur
Josef Schuster, de voorzitter van de Centrale Raad van Joden in Duitsland, waarschuwt desondanks in de krant Welt am Sontag. “Ja, de Joodse instellingen zijn beschermd en de zichtbare aanwezigheid van de autoriteiten straalt veiligheid uit, maar de waarheid is dat de onzekerheid en de haat op straat en vooral op internet, angst kan niet zo snel worden getemd. Dit is psychologische terreur.”
Paralellen
Iedereen die de beelden van Arabische jongeren ziet die Adolf Hitler terug wensen en roepen: “Vergas de Joden”, kan niet anders dan parallellen ontdekken tussen het denken van rechtse radicalen die een actieve herinneringscultuur afwijzen en de houding van islamistische fanatici die Israël en alle Joden wilden vernietigen, aldus Schuster. Bij links is bovendien sprake van ‘demonisering van Israël als westerse koloniale staat’ en volgens onderzoek vindt bijna tachtig procent van de AfD-aanhangers dat Duitsland geen speciale verantwoordelijkheid voor Israël heeft.
Jodenhaat is aanwezig
Antisemitisme is ‘geen kwestie van de marges van onze samenleving, hoezeer we dat ook hoopten’, aldus Schuster. “Brede groepen zijn vatbaar voor Jodenhaat en vijandigheid jegens Israël, en dat is wat mij grote zorgen baart. Achter gesloten deuren is het antisemitisme tot in het midden van de samenleving doorgedrongen. Culturele instellingen en cultuurwerkers, de wakkere individuen die anders hun moraal op de mouw spelden, zijn in het beste geval verdwenen.” Ook onderschrijft hij de uitspraak van Scholz, dat voor antisemitisme in Duitsland geen plaats is, niet. Schuster stelt vast dat er wel degelijk antisemitisme in Duitsland aanwezig is.
Echte belediging
Schuster wees de Duitse media op ‘valse neutraliteit’ en waarschuwde in Welt am Sontag ook voor valse terughoudendheid in het migratiedebat. Uit angst voor een impuls aan het rechtse populisme mag men zich niet van de realiteit afwenden. “Niet alle sociale conflicten die door migratie worden veroorzaakt, hebben iets te maken met discriminatie of racisme. Het ontkennen ervan zou een echte belediging zijn voor de meerderheid van de vreedzame moslims die in Duitsland wonen.”
