Waarom in Nederland wordt getwist over de vlag van Israël – achtergrond
Het tonen van de vlag van een bevriende natie wanneer die getroffen is door hevige rampspoed; het gebeurt westerse landen regelmatig. Waar sinds zaterdag vrijwel overal in het westen de Israëlische vlag te zien is uit solidariteit met de ‘Israëlische 9/11’, wijkt Nederland daarin af. In de polder voert discussie over het tonen van deze vlag de boventoon. Waarom?
Israëls 9/11
Veel Nederlanders beleefden zaterdag een heftige dag. Net als hun Joodse medeburgers werden zij overvallen door beelden uit Israël van onschuldige mensen die werden doodgeschoten, verkracht, mishandeld en ontvoerd door Hamas-terroristen. Israël zelf werd eveneens onaangenaam verrast en algauw werd deze gitzwarte dag, die volgens de laatste tellingen meer dan negenhonderd Israëlische doden opleverde, omgedoopt tot ‘de Israëlische 9/11’.
‘Hang die vlag uit’
Op deze heftige dag draaide het team van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) overuren. Een van de oproepen van directeur Naomi Mestrum was gericht aan Nederlandse overheden. Wij verzoeken hen om de Israëlische vlag uit te hangen of te tonen uit solidariteit met Israël, klonk het op zaterdag. Waar in Berlijn op de Brandenburger Tor en op andere plaatsen in de westerse wereld lichtprojecties te zien waren, bleef het die avond op prominente plekken in Nederland pikdonker.
Vlam in de pan?
De volgende dag ontstond in Nederland vooral discussie in over de vraag: wel of geen Israëlische vlag tonen? Zoals gebruikelijk was niet iedereen uniform in het tonen van solidariteit. De burgemeesters Ahmed Aboutaleb (Rotterdam, PvdA), Jan van Zanen (Den Haag, VVD) en Sharon Dijksma (Utrecht, PvdA) kozen ervoor de vlag niet uit te hangen. Allemaal hadden ze hun eigen reden: van ‘een conflict dat al langer gaande is’ tot ‘het halfstok hangen van de Utrechtse vlag als alternatief’. Alle drie de gemeenten hebben ervaring met anti-Israëldemo’s en hoe dat uit de hand kan lopen. Hieraan werd niet gerefereerd.
Onrust gevreesd
Ook andere gemeenten zoals Alkmaar, Amersfoort, Arnhem, Nijmegen, Deventer, Dordrecht, Doetinchem, Harderwijk, Zutphen en Groningen besloten geen Israëlische vlag uit te hangen. Opvallend genoeg hebben zij allemaal een relatief groot aantal niet-westerse migranten in hun gelederen. Het uithangen van de vlag van Israël kan mogelijk voor onrust zorgen. Geen van de bestuurders in deze gemeenten wil het conflict van het Midden-Oosten naar hier halen en mede daarom moet gekozen zijn voor voorzichtigheid. In Groningen liep het al fout: daar kwamen pro-Israël-demonstranten en BDS-demonstranten met elkaar in botsing.
Geen doelwit
Aan de andere kant zijn er gemeenten die er bewust voor kozen de vlag van Israël wel te tonen. Daarbij zitten Amsterdam (burgemeester Femke Halsema hing deze vlag voor één dag uit) en Amstelveen, twee plaatsen met een relatief groot aantal inwoners van Joodse komaf of een band met Israël. Maar er zijn ook plekken zoals Urk, Ede en Katwijk; gemeenten in de Bijbelgordel waar de meerderheid vanuit christelijke overtuiging achter Israël staat. Dan zijn er nog de hogere overheden, zoals het rijk en de provincies. Zij hebben ‘minder te vrezen’ om doelwit te worden dan gemeenten – die nog dichter bij de burgers staan. Zij hesen vaak de Israëlische vlag.
Charlie Hebdo
In de westerse wereld is het normaal geworden dat overheden vlaggen van bevriende naties uithangen of tonen uit solidariteit uit rampen, oorlog of onheil die deze landen overkomt. Het eerste massale vlaggenvertoon vond plaats na de aanslag door moslimterroristen op de redactie van het Franse satirische magazine Charlie Hebdo, op 7 januari 2015. Toen liepen in Amsterdam en Rotterdam pleinen vol met mensen die hun solidariteit met Frankrijk wilden tonen. De Franse driekleur was op veel plekken te zien, ook in andere westerse landen en steden.
Gewoonte
In de jaren daarna was dat niet veel anders: landen die getroffen waren door buitensporige rampspoed konden rekenen op vlagvertoon op en bij overheidsgebouwen in bevriende westerse landen. Er ontstond een gewoonte. Recente voorbeelden ervan zijn Oekraïne (de Russische inval in 2022), Turkije (de aardbeving van februari) en Marokko (de aardbeving van september). En nog steeds wappert op plekken in heel Europa permanent een Oekraïense vlag, omdat de oorlog met Rusland nog lang niet voorbij is.
Verdeeld land
Het valt op dat Nederlandse gemeenten met een pro-Israëlische meerderheid of een bevolkingsgroep met een band met Israël geen moeite hebben met het uithangen van de Israëlische vlag. Anders ligt het in gemeenten met een grote moslimpopulatie in hun midden die in het verleden te maken hebben gehad met ongeregeldheden wanneer het conflict tussen Israël en de Palestijnen weer oplaaide. Dit alles toont de verdeeldheid in verscheidenheid van Nederland aan, een land waar regio’s als dag en nacht van elkaar kunnen verschillen en waar eerst gediscussieerd wordt voordat er keuzes worden gemaakt.
Vlag-instructie Nederland
In Nederland kan de premier een speciale vlaginstructie uitgeven bij bijzondere gelegenheden. Bijvoorbeeld om slachtoffers te herdenken van een nationale of internationale ramp. Na het overlijden van een lid van het Koninklijk Huis, kondigt de premier een rouwperiode af. In beide gevallen wappert het rood-wit-blauw halfstok, zij het voor bepaalde tijd. Uitzonderingen zijn er soms: op de dag van de begrafenis van de Amsterdamse burgemeester Eberhard van der Laan, in oktober 2017, gaf premier Mark Rutte (VVD) de instructie in om alle vlaggen halfstok te hangen.
Angst, geen risico
In het geval wanneer een bevriend land wordt getroffen door grote rampspoed of onheil, is er dus geen verplichting om de vlag van dat land uit te hangen. Dat maakt het verwarrend en heeft ruimte voor eigen interpretaties. In het geval van Oekraïne ontstond er in Nederland collectieve solidariteit – bijna iedereen voelde zich overvallen en was geschrokken door de Russische inval – maar in het geval van ‘de Israëlische 9/11’ is er juist sprake van twijfel, discussie en zwalken. Dat komt omdat er verdeeldheid over Israël onder de burgers bestaat (onderzoeken laten dit zien). En om onrust of misschien wel een aanval op hun gemeentehuis te voorkomen, nemen bepaalde burgemeesters geen risico.
