Wat kan Joods Rotterdam van Schouten verwachten? – analyse

Carola Schouten is sinds donderdag burgemeester van Rotterdam. Met haar heeft de Maasstad niet alleen de eerste vrouw op die post maar ook een kopstuk van de ChristenUnie in zijn midden. Die partij staat te boek als pro-Joods en pro-Israël. Schouten heeft in Joods Nederland een ander imago dan haar voorganger Ahmed Aboutaleb (PvdA). Maar kan zij de Rotterdamse Joodse gemeenschap comfort geven? De NIG Rotterdam gaat van het positieve uit.

Toen begin juli bekend werd dat Carola Schouten (47) de opvolger zou worden van Ahmed Aboutaleb, waren velen in georganiseerd Joods Nederland opgelucht. Eindelijk een burgemeester in de grote steden op wie we kunnen vertrouwen, klonk het veelal. Schouten woonde zelf in Israël en is lid van de als pro-Joods bekend staande ChristenUnie. Voor de kleine evangelisch-christelijke partij zat ze in de Tweede Kamer en was ze minister van Landbouw en later van Armoedebeleid. Ook was Schouten vicepremier van 2017 tot en met 2024.

Niet onbekend

De nieuwe burgemeester van Rotterdam wordt in de media nu al ‘burgermoeder’ genoemd, een officieuze titel die haar collega Femke Halsema (GroenLinks) van Amsterdam in de media na meer dan zes jaar burgemeester zijn nog steeds niet echt verworven heeft. Het kan verkeren. Voor Schouten is de Maasstad geen onbekend terrein: in 1995 verhuisde ze van Noord-Brabant naar Rotterdam om bedrijfskunde te studeren aan de Erasmus Universiteit. Sindsdien is ze er nooit meer weggegaan.

Israël

Schouten ging in 1999 naar Israël om een aantal vakken te volgen en raakte onverwacht zwanger. Als 22-jarige en student kwam ze terug in Rotterdam, waar ze een kind op de wereld zette. “Toen ik moeder werd, studeerden al mijn vrienden nog. Ik wilde niet thuiszitten en ging gewoon naar feestjes, het campingbedje op mijn rug en mijn zoontje voorop op de fiets. Op zo’n feest legde ik mijn zoon in zijn bedje en midden in de nacht maakte ik hem wakker om weer naar huis te fietsen. Hoe ingewikkeld de omstandigheden ook waren, ik dacht niet in onmogelijkheden,” vertelde Schouten later aan Linda.

Haagse loopbaan

Na haar studie ging Schouten aan de slag als beleidsmedewerker op het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. In de jaren 2000 werd ze fractiemedewerker van de ChristenUnie in de Tweede Kamer, waarna ze in 2010 op de lijst stond en Kamerlid werd. Vanuit die positie groeide ze uit tot een van de kopstukken van de partij, die in 2017 in de regering kwam. Schouten werd minister van Landbouw en ging in het daaropvolgende kabinet Rutte IV door als minister van Armoedezaken op het ministerie waar zij ooit was begonnen.

Dark horse

Nadat Ahmed Aboutaleb begin dit jaar bekendmaakte te stoppen als burgemeester van Rotterdam solliciteerde ze naar de functie. Velen in en buiten Rotterdam hadden verwacht dat vertrekkend woonminister Hugo de Jonge (CDA) de post zou krijgen en zijn naam werd vaak genoemd, maar uiteindelijk rolde op 4 juli Schouten uit de bus. De raad droeg deze ‘dark horse’ voor aan de kroon, die haar benoeming bevestigde. Voor het brede college van Leefbaar Rotterdam, de VVD, D66 en DENK is het ChristenUnie-kopstuk een prima aanvulling. Schouten werd donderdag feestelijk geïnstalleerd in het stadhuis aan de Coolsingel.

Ergernis

Haar voorganger heeft in Joods Rotterdam en daarbuiten ergernis veroorzaakt met zijn optredens. Daarbuiten omdat hij weigerde de Israëlische vlag daags na de pogrom van 7 oktober 2023 uit te hangen, en in Joods Rotterdam vanwege het Samidoun-feest op 8 oktober in de stad, waarover Aboutaleb zweeg. Ook kwam er door hem geen veroordeling van 7 oktober en dat stak. Tegelijkertijd twijfelden mensen buiten Joods Rotterdam aan Aboutaleb, omdat hij soms uitspraken deed met een dubbele lading, zoals ‘ik ben een salafist’.

Hamas in De Doelen

In de nagenoeg zestien jaar dat Aboutaleb burgemeester was, heeft de kleine Joodse gemeenschap van de tweede stad van Nederland het er niet altijd makkelijk op gehad. Zo moest de beveiliging worden opgeschroefd na de aanslagen in het buitenland in de jaren 2010. Ook voelen Joden zich niet altijd even veilig in de openbare ruimte en liet Aboutaleb ‘Hamas in De Doelen’ toe, waar onder meer de later opgepakte Abu Eenarm was. En bij Feyenoord klinkt het bovendien geregeld ‘Hamas, Hamas! Alle Joden aan het gas!’, een leus die door Joden als kwetsend en antisemitisch wordt ervaren.

Ohel Abraham

Verder was er de zaak Ohel Abraham, van een kleine Noachitische gemeenschap, die in 2016 van Aboutaleb een oud gebouw mochten inrichten als leerhuis. De groep mocht daar gebruik van maken omdat ze last hadden van antisemitisme, jongeren in de buurt en bedreiging van mogelijke terreur. Toen het in 2023 rustiger werd, moesten voorman Meïr Villegas Henríquez en zijn mensen ergens anders heen. De angst zat er goed is of er nog wel een veilige plek kon worden gevonden elders in de stad.

Nieuwe start

Niet alles valt in de schoenen te schuiven van Aboutaleb, maar het is nu wel aan zijn opvolger om waar mogelijk een nieuwe start te maken met de kleine, kwetsbare Joodse gemeenschap, die naast Ohel Abraham uit de Liberaal Joodse Gemeente Rotterdam en de NIG Rotterdam bestaat. Hun synagogen en gebouwen krijgen beveiliging. Geregeld worden zij geconfronteerd met Jodenhaat in hun omgeving. Het is dan aan de burgemeester om daartegen op te treden.

Antisemitisme

Net als Amsterdam en andere steden is Rotterdam dus niet gevrijwaard van anti-Israël-activisme. Al ruim voor de aanslag van 7 oktober kreeg de stad te maken met een dergelijk protest, in de vorm van een Freedom Flotilla, nota bene bij het voormalige Joodse bejaardentehuis aan de Claes de Vrieselaan 72, waar in 1943 Joodse bejaarden uit huis werden gesleept om te worden afgevoerd en vermoord. Joden spraken van een provocatie en kwamen in opstand tegen de activisten.

Voordeel van de twijfel

Het is aan Schouten om de Joodse Rotterdammers comfort te geven. Volgens kenners zou uitgerekend zij dat moeten kunnen. Ze is van de pro-Joodse ChristenUnie, heeft zelf tijdelijk in Israël gewoond en staat als lid van de Nederlandse Gereformeerde Kerken niet afwijzend tegenover de Joods-christelijke tradities. Bovendien kwam zij met haar partij in de kabinetten Rutte III en Rutte IV op voor de Joden in Nederland waar mogelijk. Ook wordt Schouten gezien als een vriend van Israël. Van haar wordt niet alleen verwacht dat ze de Joden in haar stad beschermd, maar ook dat ze – net als haar voorgangers – aanwezig zal zijn bij de Joodse herdenkingen.

Nieuwe start

Het is aan te raden om de Joodse gemeenschap tijdens haar kennismakingsronde in de stad ook aan te doen. Schouten kan op die manier namens de gemeente Rotterdam een goede start maken. Vooralsnog heeft Schouten vanwege haar daden in de Haagse politiek voor Joods Nederland en Israël het voordeel van de twijfel van de Joodse gemeenschap in Nederland. Het is aan haar als ‘burgermoeder’ dat in te lossen en een nieuwe slinger te geven aan de relatie tussen de gemeente en Joods Rotterdam.

De NIG Rotterdam is vooralsnog positief. “We hebben de verwachting uitgesproken dat zij de beste burgermeester wordt voor alle Rotterdammers, met hart, een luisterend oor en morele waarden en grenzen waar nodig. Geen andere positie dan andere Rotterdammers,” aldus voorzitter Chris den Hoedt.