Wat te doen met Gaza na de overwinning? – analyse
In Israël wordt sinds enige dagen hardop gesproken over wat er gebeuren moet moet de Gazastrook na de overwinning op Hamas. Moet het gebied aan de Palestijnse Autoriteit (PA) van Mahmud Abbas en zijn Fatah worden overgeheveld, of moet Israël het weer zelf gaan besturen? En wat te doen met de bewoners? Het zijn lastige vragen waar goed over nagedacht moet worden. In deze discussie zitten Israël en Amerika niet op een lijn.
Vriendelijk vuur
In een toespraak aan de bevolking hintte premier Benjamin Netanyahu twee dagen geleden op wat er zal gebeuren na de oorlog. Als eerste stond hij stil bij de drie gedode Israëlische gijzelaars in Gaza. Zij werden, ondanks dat ze met de witte vlag zwaaiden, per abuis gedood door IDF-soldaten. Het drama is extra groot, omdat nog rond de 130 Israëli’s in Gaza vast zitten en iedereen beseft dat dit ook bij hen zou kunnen gebeuren. Netanyahu: “Sinds de tragedie van gisteren word ik achtervolgd door één gedachte: Wat zou er gebeurd zijn als er iets anders was gebeurd?” Hij toonde compassie met de nabestaanden.
Wat hierna?
Vervolgens ging de premier in op de allesomvattende vraag waarover sinds een paar dagen wordt gesproken: wat te doen met de Gazastrook na de overwinning op Hamas? Die vraag lijkt reëel te worden nu het er naar uit ziet dat het Israëlische leger (IDF) aan de winnende hand is. Steeds meer Hamas-terroristen worden uitgeschakeld of gevangengenomen, en ook worden meer tunnels ontdekt en ontgonnen. Zo kwam onlangs nog een grote tunnel aan het licht waar zelfs voertuigen doorheen kunnen. Ondertussen vecht het IDF door op alle fronten in wat Netanyahu ‘een oorlog voor ons voortbestaan’ noemt.
Hamas mentaal niet weg
Wat ook zal blijven voortbestaan is Hamas, zij het in de hoofden van veel Gazanen nadat de terreurorganisatie is verslagen. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat 82 procent van de Palestijnen de aanval van 7 oktober goedkeurt. Netanyahu verwacht dat de oorlog nog lang duurt en dat Israël zal winnen. Met de Amerikanen, de grootste bondgenoot, is Israël het eens over de oorzaak en het verloop van de oorlog. Er is echter een verschil van mening over wat er nadien moet gebeuren. Zoals het er nu naar uitziet wil president Joe Biden de strook overlaten aan de PA en Fatah van Mahmud Abbas. Israël ziet het anders en wil er een zone van maken onder controle van het IDF.
‘Noch Hamastan noch Fatahstan’
“Ik zal niet toestaan dat Israël de fout van Oslo herhaalt,” zei Netanyahu. Hij verwees naar al lang bestaande Israëlische klachten over de PA: dat die geweld tegen Israëli’s verheerlijkt en aan veroordeelde Palestijnse terroristen in Israëlische gevangenissen toelagen betaalt. “Na het grote offer van onze burgers en onze soldaten zal ik Gaza niet toestaan aan degenen die terrorisme onderwijzen, terrorisme steunen en terrorisme financieren,” zei Netanyahu. “Gaza zal noch Hamastan noch Fatahstan zijn,” doelend op de twee grootste politieke en terreurstromingen bij de Palestijnen.
Onduidelijkheid
In plaats daarvan zal Israël dus de veiligheid rond en in de Gazastrook blijven controleren, aldus Netanyahu. Hij zei er echter niet bij hoe dat moet en wie het gebied uiteindelijk zal gaan besturen. Daarover heeft hij volgens analisten nog geen uitgewerkt plan, hetgeen de Amerikanen frustreert, want zij willen graag een politieke oplossing voor na de oorlog. In de ogen van Biden zal dat met Fatah van Abbas moeten, maar in de ogen van Netanyahu moet dat dus anders zijn.
‘De-nazificatie’
Naast het gebied overlaten aan Fatah zijn er nog een paar andere opties. Allereerst kan Israël het gebied zelf gaan besturen. Dat zal als een bezetting worden gezien, zowel door de Gazanen als de internationale gemeenschap, en zal waarschijnlijk veel weerstand opleveren. Israël zal dan mogelijk alleen komen te staan en wederom gezien worden als agressor. Wel biedt het zelf besturen van Gaza een kans voor het democratiseren en onderwijzen van de bevolking, die jarenlang is gehersenspoeld voor de ideologie van Hamas. Noem het een soort ‘de-nazificatie’ – het ontnazieëen van Duitsland na 1945 – van Gaza.
Verenigde Naties
Als Israël het gebied niet zelf zal besturen en Netanyahu blijft bij zijn standpunt om Fatah er buiten de deur houden, dan kunnen anderen het bestuur mogelijk op zich nemen. Te denken valt aan het aangrenzende Egypte, waartoe de Gazastrook tussen 1948 en 1967 behoorde, of aan de Verenigde Naties. Met die laatste organisatie ligt Israël echter op ramkoers, onder meer omdat het VN-baas Antonio Guterres wanbeleid verwijt tegenover Israël. Egypte zal naar verwachting ook niet staan te springen om twee miljoen Gazanen te besturen.
Saoedi-Arabië
Een laatste optie is het vragen van hulp van een mogendheid elders in de moslimwereld. Saoedi-Arabië lijkt hiervoor de beste papieren te hebben. Met het land werkte Israël een vredesakkoord uit dat zou moeten hebben geleid tot samenwerking op economisch en politiek gebied. Echter, vlak voordat het rond was, viel Hamas Israël binnen en was de huidige oorlog een feit. Na de oorlog zou de draad weer kunnen worden opgepakt. Maar is er dan genoeg tijd? En zullen de Gazanen een buitenlandse macht accepteren? De Saoedische koninklijke familie heet de bewaarder van de heilige plaatsen Mekka en Medina te zijn, en heeft dus wel enig krediet.
‘Tussenstap’
De Amerikaanse minister Anthony Blinken van Buitenlandse Zaken heeft gezegd dat ‘we moeten werken aan positieve elementen om tot een duurzame vrede te komen’. Dat moet volgens hem tot ‘een door Palestijnen geleid bestuur leiden en een Gaza verenigd met de Westelijke Jordaanoever onder de Palestijnse Autoriteit’. Mogelijk moet eerst worden aangestuurd tot een ‘tussenstap’, wat een van de hierboven genoemde scenario’s zou kunnen zijn.
Slecht bestuur
Daarnaast heeft Netanyahu een punt over de PA. Die wordt gezien en ervaren – zowel door Israël als westerse landen als landen in de regio – als corrupt en wanorderlijk. Ook is de PA verzwakt geraakt door tientallen jaren van samenwerking met Israëlische veiligheidsdiensten in de delen van de Westelijke Jordaanoever die zij regeert. En sommige steden in het gebied, zoals Jenin, herbergen grote concentraties militante groepen en terroristen. Deze lieden wordt door de PA en Fatah geen strobreed in de weg gelegd.
Hervormen
Maar het einde van de oorlog in Gaza biedt ook kansen voor Israël om van Fatah en de PA hervormingen te eisen, op bestuurlijk en democratisch gebied. Die zullen nodig zijn om tot een tweestatenoplossing te komen, de vredesoplossing waar de internationale gemeenschap aan vasthoudt. Tegen die tijd is er misschien een andere Israëlische premier: Netanyahu zal na de oorlog waarschijnlijk ter verantwoording worden geroepen door een onderzoekscommissie. Hamvraag: hoe heeft de terreuraanval van 7 oktober kunnen gebeuren? De vraag is of Netanyahu, de kat met negen levens, deze val uiteindelijk overleeft.
