Veertig jaar na de bevrijdingsactie in Entebbe

Komende week is het precies veertig jaar geleden dat een Air France toestel onderweg van Tel Aviv naar Parijs werd gekaapt na een tussenlanding in Athene. De Joodse wereld hield zijn adem in. Vandaag nog is de reddingsactie onderwerp van boeken, films, maar vooral van hen die zich de gebeurtenissen nog uit het nieuws van die dagen kunnen herinneren.

Ter herinnering aan de gewaagde Operation Thunderbolt (later omgedoopt in Operation Yonathan), waarbij Israëlische commando’s op het vliegveld van Entebbe, Oeganda de Joodse passagiers uit handen van terroristen en het Oegandese leger bevrijdden, volgt hier een samenvatting van de gebeurtenissen van die week.

Op 27 juni 1976 vertrok Air France vlucht 139 in eerste instantie vanuit Tel Aviv naar Athene voor een tussenlanding. Toen het van daaruit opsteeg kaapten twee leden van het Volksfront voor de Bevrijding van Palestina (PFLP) en twee leden van de Duitse Revolutionäre Zellen (RZ) het vliegtuig. De kapers dwongen de bemanning naar het Libische Benghazi te vliegen om van daaruit verder te reizen naar Entebbe.

Eenmaal aangekomen in Entebbe, sloten nog drie gijzelnemers zich bij hen aan, dit alles onder bescherming van dictator Idi Amin en zijn militairen. De kapers pikten vervolgens de Joodse passagiers eruit en lieten de niet-Joodse passagiers vrij. Ook de bemanning van het Air France toestel mocht vertrekken, maar zij verkozen ervoor om bij de meer dan honderd gegijzelde Joodse passagiers te blijven.

De eis van de terroristen was dat in ruil voor de Joodse gijzelaars er veertig gevangen Palestijnen vrijgelaten moesten worden in Israël en dertien Palestijnse gevangenen in Kenia, Frankrijk, Zwitserland en West-Duitsland. Het ultimatum stond op 1 juli. Als niet aan hun eisen werd voldaan, zouden de gegijzelden passagiers gedood worden.

Op 1 juli 1976 probeerde de Israëlische regering onderhandelingen op te starten om tijd te winnen. Ondertussen werd een bevrijdingsactie gepland. In de nachtelijke duisternis landden er in de nacht van 3 op 4 juli vier Israëlische C-130 toestellen met aan boord Israëlische commandotroepen en diverse voertuigen, waaronder een luxe auto die leek op de presidentiële auto van President Amin. Door daarnaast Landrovers in te zetten hoopten de commando’s de schijn te kunnen wekken, dat het een colonne betrof van het Oegandese leger.

Toen de commando’s in de buurt van de terminal kwamen waar de gijzelaars werden vastgehouden, werden ze ontdekt door Oegandese bewakers en gingen ze over tot een bestorming van de terminal. Gedurende een 35 minuten durend vuurgevecht werden twintig Oegandese soldaten en alle zeven gijzelnemers gedood. Tijdens de actie werd kolonel Yonathan Netanyahu geraakt door een scherpschutter en stierf als enige aan Israëlische zijde. De Operatie werd naar hem vernoemd.

Het uiteindelijke dodental was 56, waaronder drie passagiers. Twee van hen kwamen ter plekke om. De derde passagier was de 75-jarige Dora Bloch, die in het Mulago Hospital, 20 kilometer van Entebbe lag. Zij werd de ochtend na de reddingsoperatie uit het ziekenhuis gesleurd en in opdracht van Amin doodgeschoten.

Op hun terugtocht vernietigden de Israëli’s elf Oegandese MiG-17 straaljagers. Ze vlogen de passagiers naar Kenia, waar deze medische zorg kregen en overstapten op een regulier vliegtuig richting Israël, waar ze onder grote belangstelling werden opgewacht.

Na de reddingsoperatie

• De stoffelijke resten van Dora Bloch werden in 1979, na de val van Idi Amin, door haar familie opgegraven uit een ondiep graf op een suikerplantage op de snelweg Kampala-Jinja. Ze werd in Israël herbegraven.
• Idi Amin werd door de reddingsoperatie vernederd. Hij verdacht buurland Kenia ervan met Israël te hebben samengewerkt en liet vervolgens honderden in Oeganda wonende Kenianen ombrengen. Ook dreigde hij Kenia binnen te vallen. De reddingsactie had zijn leger echter aanzienlijk verzwakt. Drie jaar later werd hij door Tanzaniaanse en Oegandese guerilla’s gedwongen zich als balling in Tanzania te vestigen. Hij overleed in augustus 2003 in ballingschap Jeddah, Saoedie-Arabië.
• Als gevolg van Operatie Yonathan ontwikkelde het Amerikaanse leger speciale reddingseenheden voor vergelijkbare situaties. Een bekende – en mislukte – poging om de operatie in Entebbe te imiteren was Operatie Adelaarsklauw in april 1980, waarbij Amerikaanse commando’s in opdracht van president Jimmy Carter hebben geprobeerd 53 medewerkers van de Amerikaanse ambassade in Teheran uit een gijzelingssituatie te bevrijden.
• In 2007 bracht de huidige Israëlische premier Benjamin Netanyahu, broer van de gesneuvelde kolonel, een privébezoek aan Oeganda op uitnodiging van de huidige president  Yoweri Museveni. Zij legden een krans bij het oude vliegveld van Entebbe, waar zijn broer Yoni de dood vond.
• In augustus 2012 herdachten Oeganda en Israël de reddingsoperatie tijdens een plechtige ceremonie op het oude vliegveld van Entebbe. De beide landen hernieuwden hun samenwerking op het gebied van terrorismebestrijding.
• De reddingsoperatie vormde de inspiratie voor tal van films en documentaires waaronder “Victory at Entebbe” (1976), “Raid on Entebbe” (1977), “The Rise and Fall of Idi Amin” (1980), “Delta Force” (1986), “Zameen” (2003), “The Last King of Scotland” (2006), “Cohen on the Bridge” (2010) en “To Live or Die in Entebbe” (2012).