Antisemitische teksten Luther nu in het Nederlands

Na zeker vijf eeuwen komen de antisemitische teksten van kerkhervormer Maarten Luther uit in het Nederlands. Op maandag verschijnt ‘Luther vertaald’, een bloemlezing uit het werk van de Duitse theoloog. Het beruchte schotschrift ‘Over de Joden en hun leugens’ is ook in het boekwerk opgenomen. Luther riep in deze tekst op om onder andere de Joden te verbannen en om hun synagogen in brand te steken. Luther schreef de teksten in de laatste fase van zijn leven. Hij was gefrustreerd dat de Joden zich niet massaal bekeerden tot het christendom.

Hoogleraar Kerkgeschiedenis Herman Selderhuis van de Theologische Universiteit Apeldoorn stelde de bundel samen. “De leden van de Gestapo konden Luther zo citeren terwijl ze synagogen in brand staken”, zegt hij tegen dagblad Trouw. Volgens Selderhuis is het opmerkelijk dat deze teksten van Luther nooit eerder werden vertaald in het Nederlands. Volgens hem is het van belang dat Nederlandse lezers ook de controversiële kant van de kerkhervormer kunnen leren kennen. “Blijkbaar wilden we in Nederland wel de vrome maar niet de verwerpelijke Luther onder ogen zien.” Volgens George Harinck, hoogleraar geschiedenis van het neocalvinisme aan de Vrije Universiteit, valt het met die ontkenning wel mee.

Bepaalde geschiedkundigen zien deze geschriften als een blauwdruk voor de Kristallnacht uit 1938, waarin de nazi’s in heel Duitsland sjoels, Joodse scholen, gebouwen en winkels vernielden. Een jaar later publiceerden de Duitse protestantse kerken een verklaring, waarin stond dat het nationaal-socialisme het werk van Luther voortzette. Tegenwoordig hebben de Duitse protestantse kerken ruimschoots afstand genomen van de nazi’s en Luthers antisemitische ideeën. Tijdens een speciale bijeenkomst met Joodse leiders werd dit vorig jaar bevestigd.

Volgend jaar is het precies vijfhonderd jaar geleden dat de kerkhervormer zijn beruchte 95 stellingen publiek maakte. Of hij ze ook aan de kerkdeur te Wittenberg genageld heeft, blijkt echter onzeker. In Duitsland willen christenen en Joden dit feit zonder controverses kunnen herdenken, en vieren. Ook in Nederland hebben de Lutheranen afstand genomen van het antisemitische gedachtengoed.