Duidelijkheid over rol van ‘oorlogspaus’ Pius XII in zicht
Paus Franciscus heeft aangekondigd dat de archieven over ‘oorlogspaus’ Pius XII acht jaar eerder open gaan dan gepland. Op die manier wil de kerkvader ervoor zorgen dat vooroordelen en misverstanden over zijn voorganger uit de weg worden genomen. Er moet volgens hem duidelijkheid komen over de rol van Pius XII in de Tweede Wereldoorlog. Keek hij weg voor de Jodenvervolging of redde hij in alle stilte Joodse levens? “De kerk is niet bang voor het verleden,” aldus paus Franciscus, maandag. Joodse organisaties zijn tevreden en opgelucht.
Sinds 2006 werken archivarissen van het Vaticaan aan het in kaart brengen van de archieven over Pius XII. Dat werk had tot ruim zeventig jaar na zijn dood moeten duren (2028), het moment waarop het archief officieel open mocht gaan, maar zal nu versneld worden. Op 2 maart 2020 moet het archief klaar zijn. Dan mogen historici en onderzoekers er in duiken om de waarheid over de niet onomstreden paus te achterhalen. Franciscus maakte zijn besluit ten overstaan van de archivarissen bekend. In de afgelopen jaren heeft zijn voorganger te veel blootgestaan aan ‘vooroordelen en overdrijving’, aldus de paus. De zwijgzaamheid van het Vaticaan over Pius XII was in werkelijkheid juist een poging om ‘de vlam van het humanitaire werk en het werk van de geheime, maar actieve diplomatie brandende te houden’.
Al jaren klagen Joodse organisaties dat het Vaticaan geen openheid van zaken geeft over de rol en status van Pius XII in de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog concludeerden Joden en niet-Joden dat hij aan genocide zou hebben meegewerkt, omdat hij niets zou hebben gedaan tegen de Jodenvervolging. Er zijn foto’s bekend van deze paus met Italiaanse fascisten, die de bondgenoten waren van nazi-Duitsland. Ook zou Pius XII ervan hebben geweten dat Joden werden afgevoerd en systematisch werden vermoord. Het bewijs daarvoor is echter nooit hard geworden, omdat geschiedkundigen nooit in de archieven van het Vaticaan konden werken. Naar eigen zeggen was Vaticaanstad in de oorlogsjaren ‘neutraal’.
Met zijn besluit van maandag komt de huidige paus tegemoet aan de wens van vele Joodse organisaties om eindelijk eens duidelijkheid te krijgen over de rol van Pius XII en de Katholieke Kerk in de jaren 1939-1945. Het Amerikaans Joods Comité is tevreden met de beslissing, omdat experts na ‘dertig jaar wachten nu eindelijk objectief onderzoek kunnen doen naar de historische bronnen’. Eerder hebben Joden geclaimd juist gered te zijn door de paus. Ook kwam er in 2015 een Italiaanse speelfilm uit over Pius XII en zijn rol achter de schermen. Al jaren is er een strijd gaande tussen Pius-aanhangers en Pius-critici. Deze kan mogelijk worden beslecht als historici vanaf 2 maart 2020 onderzoek kunnen doen in de archieven. De datum 2 maart is ook de verjaardag van Pius XII.
Waardeert u dit artikel?
Doneer hier dan een klein bedrag. Jonet.nl is een journalistiek platform dat zonder giften niet kan bestaan. Wij danken u bij voorbaat.
Wil je meer informatie of een hoger bedrag doneren? Ga naar jonet.nl/doneren