Een ongemakkelijk gevoel (2) – column Margalith Kleijwegt

‘Onlangs keek ik naar de tv-documentaire De twee gezichten van Ahmed Aboutaleb. Ik had me verheugd op deze film die journalist Frénk van der Linden over de Rotterdamse PvdA-burgemeester had gemaakt. Een intrigerende man die als vijftienjarige jongen hier kwam, de LTS volgde en zo ijverig was dat hij binnen de kortste keren goed Nederlands sprak en aan zijn opmars begon. Via RTL, persvoorlichter bij het Ministerie, wethouder in Amsterdam, vervolgens staatssecretaris en nu burgemeester.
Een man die weet wat hij wil en die ook beseft hoe hij zijn doel moet bereiken.
Een man die niet afwacht tot hij succes heeft maar die het afdwingt. Of dat in elk geval probeert te doen.
Heel positief zou je denken, maar toch wordt deze burgervader door de ervaren Van der Linden gewantrouwd. Is hij wel oprecht? Is hij wel degene die hij zegt te zijn?
Waarop is dit wantrouwen gebaseerd? Aboutaleb is moslim, dat weten we allemaal en dat zet hij in als hij jongeren die dreigen te radicaliseren aanspreekt. Als ze zich hier niet thuis voelen, is zijn meest controversiële uitspraak, dan ‘rotten ze maar op’.
Oftewel: maak wat van je leven, het is hier zo slecht nog niet.

Toch twijfelt de filmmaker aan de integriteit van Aboutaleb. Toont deze wel zijn ware gezicht? Is hij wel een liberaal moslim, of is hij eigenlijk oerconservatief? Hij bidt namelijk minstens vijf keer per dag en ziet zijn dochters het liefst thuiskomen met een moslim. Vroeger al hield hij de touwtjes thuis streng in handen weten de makers, de onthulling dat het zusje van Aboutaleb op haar vijftiende zelfmoord pleegde is vooral schokkend door de reactie van de hoofdpersoon. Die begrijpt niet (met tranen in de ogen) waarom de makers deze privékwestie per se te berde willen brengen. De kijker krijgt de indruk dat Frénk probeert te bewijzen dat Aboutaleb vrouwen wil onderdrukken, als man, maar vooral als moslim.

De film gaf me bepaald een ongemakkelijk gevoel. Wat maakt het uit dat Aboutaleb gelovig is? Of dat hij zijn dochters graag thuis ziet komen met een geloofsgenoot? Datzelfde geldt voor Joden, christenen, noem maar op. Het gaat erom hoe je ermee omgaat als zoiets zich voordoet. Ok, misschien gebruikt Aboutaleb af en toe wat ferme taal zoals dat ‘oprotten’, maar verder zie ik hem als een belangrijke bruggenbouwer. Iemand die durft.

De insinuaties in de film deden me denken aan de stereotypen zoals Evelien Gans, hoogleraar hedendaags Jodendom, ze beschreef in haar boek ‘Gojse Nijd en Joods Narcisme’. De Jood wordt door de geschiedenis heen getypeerd als woekeraar, leugenaar, het ultieme en arrogante slachtoffer en altijd: de vreemdeling.

In de ogen van Van der Linden was de moslim Aboutaleb niet te vertrouwen, ook een stereotypering. Datzelfde overkwam de Marokkaans-Nederlandse Khadija Arib (PvdA). Toen zij onlangs bekend maakte kamervoorzitter te willen worden, ging Twitter los. Zij had niet alleen een accent, en hield meer van couscous dan van stamppot (zo zei een Kamerlid in De Telegraaf) maar was bovendien bewezen onbetrouwbaar want ze had twee paspoorten. Helaas is het de Marokkaanse overheid die niet accepteert als een onderdaan zijn paspoort teruggeeft. En van Máxima’s Argentijnse paspoort maken we toch geen probleem? Arib studeerde hier, haar dochter promoveert binnenkort, haar zoons hebben mooie banen, haar kleinkinderen weten straks nauwelijks waar Marokko ligt.

Hebben we zo overduidelijk niets geleerd van het antisemitisme uit de jaren dertig? Gaan we zo op in onze vooroordelen en spookbeelden? Als iemand niet capabel is, moet het daarover gaan, maar waarom die onderbuik, dat wantrouwen, die afwijzing van alles wat anders lijkt? Is het zo moeilijk om feiten van gevoelens te onderscheiden?

Juist in deze week waarin niet alleen de aanslag op de het satirische tijdschrift Charlie Hebdo wordt herdacht, maar ook de aanval op de Joodse supermarkt Hyper Cacher in Parijs waarbij vier doden vielen, mogen we ons realiseren dat degene die in deze Joodse supermarkt zes mensen en een baby het leven redde door ze de koelcel in te loodsen Lassana Bathily was. Een man uit Mali, en ja, een moslim’.