Erdoğan: ‘Israëlisch gas naar Europa kan alleen via Turkije’

De Turkse president Recep Tayyip Erdoğan heeft gezegd dat de betrekkingen tussen zijn land en Israël aan het verbeteren zijn. Wat hem betreft kan het aardgas dat Israël in de Middellandse Zee wint alleen via Turkije naar Europa lopen. Op dit moment heeft Jeruzalem al verdragen met Griekenland en Cyprus voor het leggen van pijplijnen richting Europa. Daar gaat Erdoğan niet op in. Ondertussen doen Israël en Turkije hun best om hun grillige relatie te verbeteren. Beide landen hebben daar vooral pragmatische redenen voor.

Deze week zei Erdoğan in een persmoment dat dat hij open staat voor het verbeteren van de betrekkingen met Israël en dat hij een energieakkoord met dat land wil sluiten. “We voeren nu gesprekken met president Herzog. Hij zou ons in Turkije kunnen bezoeken. Premier Bennett heeft ook een positieve benadering,” aldus het Turkse staatshoofd. Hij benadrukt te willen werken op basis van ‘win-win’ voor beide landen. “Als politici moeten we er niet zijn om te vechten, maar om in vrede te leven.”

Telefoontje
Vorig jaar hebben beide landen de banden aangehaald. Zo belde de Israëlische president Yitzhak Herzog met Erdoğan, vlak nadat hij door de Knesset was geïnstalleerd. Turkije vormt voor Israël een belangrijke handelsmarkt, ook waar het gaat om de aankoop drinkwater. Tegelijkertijd heeft Ankara een energieprobleem omdat het geen olie- of gasvelden bezit. Zodoende is Erdoğan bezig met een expansionistische politiek in het oostelijk deel van de Middellandse Zee, wat spanningen oplevert met Griekenland, Cyprus en Israël.

Die laatste drie landen hebben eerder een contract gesloten voor het leveren van gas aan Europa, dat juist minder afhankelijk wil zijn van Russisch aardgas. Het is de bedoeling dan er een pijpleiding komt van de Israëlische gasvelden onder de zee naar Cyprus en Griekenland, om vervolgens de Balkan en Italië in te stromen. Erdoğan is fel tegen die pijplijn omdat het om Turkije heen gaat en voert al een poos de druk op met territoriale aanspraken op gebieden waar fossiele brandstoffen onder de grond liggen.

Washington roert zich
De Israëlische deal met de Grieken en Grieks-Cyprioten staan echter onder druk omdat Athene vorige week van de Verenigde Staten te horen heeft gekregen dat het niet blij is over de spanningen met Turkije. Een oud idee voor een pijplijn via het Turkse grondgebied wordt nu van stal gehaald. “We kunnen dat nog steeds doen,” Erdoğan. Als Israëlisch gas naar Europa zou worden gebracht, ‘dan zou dat alleen via Turkije kunnen’. “Is er nog hoop voor nu? We kunnen gaan zitten en praten over de voorwaarden.”

Afgelopen november waren er juist spanningen tussen beide landen vanwege een Israëlisch echtpaar dat Turkije had vastgezet. Ze hadden foto’s gemaakt van het presidentieel paleis en daarvoor werden ze opgesloten op beschuldiging van ‘spionage’. Na de vrijlating van de twee spraken Erdoğan en Herzog weer met elkaar aan de telefoon. De Turkse president herhaalde dat hij ‘vrede en stabiliteit’ in de regio met Israël wil nastreven. In december kwam hij met een publiekelijke chanoekawens aan Turkse Joden maar ook aan Joden daarbuiten.

In de afgelopen jaren is Erdoğan economisch in de problemen geraakt. Niet alleen zijn de energieprijzen gestegen, maar ook heeft Turkije last van inflatie. De lira is nog weinig waard en de lonen zijn gedaald ten opzichte van de prijzen. Omdat gewone mensen vrijwel niets meer kunnen kopen en het moeilijk hebben, is de populariteit van Erdoğan onder druk komen te staan. Hij doet er alles aan om de economie op te krikken en de band met Israël is daar een bouwsteen in. In 2023 zijn er in Turkije presidentsverkiezingen.

Harde knauw
De diplomatieke relatie tussen Israël en Turkije, die al vanaf kort na de oprichting van de staat Israël bestond, kreeg een harde knauw in 2010. Toen voeren verschillende Turkse schepen met pro-Palestijnse activisten van Istanbul naar de Gazastrook. De activisten hadden voedsel en andere hulpgoederen aan boord. Ze wilden de blokkade van Gaza over zee doorbreken. Deze was in 2007 ingesteld door Israël nadat terreurorganisatie Hamas in de strook aan de macht was gekomen. Dit werd gedaan om het nieuwe regime, dat weigert om Israël te erkennen, te ondermijnen en te voorkomen dat er goederen naar binnen gingen, die konden worden gebruikt in de productie van raketten en andere wapens.

Flotilla
Toen de boten, door de Israëlische media ook wel de ‘flotilla’ genaamd, de kust van de Gazastrook naderden, negeerden ze stopseinen van het Israëlische leger (IDF). Daarom werden de schepen geënterd en vielen er negen doden, allen Turkse activisten. Toenmalig premier Recep Tayyip Erdogan – thans president – was furieus en bevroor alle diplomatieke contacten met Tel Aviv. Er ontstond een diplomatieke koude oorlog, die tot op de de dag van vandaag voortduurt. Door de jaren heen nam Turkije minder water van Israël af en kromp de handel aanzienlijk. Onder druk van de Verenigde Staten en wegens de veranderde veiligheidssituatie in de regio gingen de twee kemphanen echter onderhandelingen aan om de betrekkingen te normaliseren.

Haat-liefdeverhouding
Nadien zijn de landen langzaamaan nader tot elkaar gekomen. In 2016 kwam er een deal waarbij de nabestaanden van de negen slachtoffers van het incident met de Mavi Marmara 21 miljoen euro aan schadevergoeding van Israël kregen. Turkije liet daarop een aanklacht tegen Israël bij het Internationaal Strafhof in Den Haag vallen. Sindsdien hebben beide landen een haat-liefdeverhouding. In een aantal gevallen was er strijd of vielen er harde woorden, onder meer om de rel rond de Turkse toeriste Ebru Özkan (2018) en toen Turkije claims legde op Israëlische zeedelen (2019-20). Anderzijds hielp Ankara Israël aan het begin van de pandemie (2020) en kwam er een grote handelsdeal rond bussen tot stand. Het lijkt erop dat politici en beide landen profiteren van ageren tegen elkaar wanneer het hen uitkomt voor binnenlandse politieke consumptie.

Lees ook:
Erdoğan brengt Chanoekawens over aan Joden in Turkije en daarbuiten
De Turkse president Recep Tayyip Erdoğan heeft zijn wensen voor Chanoeka overgebracht aan de Turkse Joden en alle Joden buiten Turkije. Dat deed hij in een toespraak vanuit zijn presidentieel complex in Ankara. Hij stelde ook dat Turkije vanwege zijn ligging sinds duizenden jaren de basis is voor verschillende culturen, waaronder dus ook de Joodse. Turkije zal zich blijven verzetten tegen alle soorten van discriminatie, waaronder antisemitisme, aldus Erdoğan.