Excuses gemeente Amsterdam positief ontvangen

Joodse organisaties hebben de excuses van burgemeester Femke Halsema (GroenLinks) van Amsterdam voor de rol van de gemeente in de Tweede Wereldoorlog positief ontvangen. Zowel het Centraal Joods Overleg (CJO) als het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) deden dat. De spijtbetuiging werd uitgesproken op Jom Hasjoa, de dag waarop de Joodse wereld de slachtoffers van de Holocaust herdenkt.

‘Wij voelen dat deze excuses zijn aangeboden aan de overlevenden, de nabestaanden en aan ons als levende Joodse gemeenschap. Een gemeenschap die zwaargehavend uit de oorlog is gekomen en die daar in menselijke zin, in materiële en immateriële zin, door is getekend en de sporen daarvan nog steeds draagt’, schrijft het CJO in een bericht.

Bedrag

‘De excuses en ook het daaraan verbonden gebaar, in de vorm van een bedrag, zijn er, wat ons betreft, om aan de Joden van Amsterdam hun identiteit, trots en weerbaarheid te geven en terug te geven. Wij gaan ervan uit dat de gemeente haar Joodse burgers blijft steunen in hun bestaan in Mokum waar ze, met een onderbreking van de vijf bezettingsjaren, al eeuwen in vrijheid leven’.

Andere gemeenten

Het CJO vervolgt: ‘Verder gaan wij de details doornemen van de toespraak van de burgemeester en de onderbouwing daarvan. Daarbij zullen we als landelijke organisatie ons ook voor de vraag geplaatst zien, wat de betekenis is van deze excuses voor de andere gemeenten in het land en hun handelen in de Tweede Wereldoorlog jegens hun Joodse inwoners’.

‘Prachtig gebaar’

Ook het CIDI is positief over de excuses van Halsema namens de gemeente Amsterdam. Directeur Naomi Mestrum spreekt tegenover het ANP van ‘een prachtig gebaar’. De excuses zijn welkom ‘zeker nu recent historisch onderzoek heeft bevestigd hoe pijnlijk de rol van de Amsterdamse gemeente was’. Mestrum zegt dat de erkenning lang op zich heeft laten wachten, ‘maar beter laat dan nooit’.

Erkenning

“Dit gebeurt tachtig jaar na de oorlog, maar voor veel families leeft die door in hun leven. Dit is een stuk erkenning voor leed dat hun is aangedaan,” zegt Mestrum. Over de 25 miljoen euro die Amsterdam uittrekt voor Joods leven in de stad zegt het CIDI in een verklaring dat ‘wat ons betreft dit geld niet bedoeld is om ‘af te kopen’, maar om de toekomst te versterken’.

Educatie

Als het aan het CIDI ligt, moet er geïnvesteerd worden in educatie en het versterken van de Joodse gemeenschap. ‘We willen jongeren laten zien wie Joden vandaag de dag zijn: niet alleen slachtoffers van de Holocaust of partij in een complex conflict ver weg, maar mensen met een rijke cultuur, een eigen taal, een veelzijdige geschiedenis en een belangrijke plek in de Nederlandse samenleving’.

25 miljoen

Halsema bood met Jom Hasjoa, de jaarlijkse herdenking van de Sjoa, excuses aan voor de rol van gemeente Amsterdam bij de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. Ook kondigde ze aan dat er 25 miljoen euro beschikbaar komt om te investeren in de toekomst van Joods leven in de stad.  

Halsema: “De Amsterdamse overheid was, toen het erop aankwam, niet heldhaftig, niet vastberaden en niet barmhartig. En heeft haar Joodse inwoners gruwelijk in de steek gelaten. Namens het stadsbestuur bied ik hiervoor excuses aan. De geschiedenis kan niet ongedaan worden gemaakt. Het is onze plicht om de herinnering aan alle slachtoffers van de Sjoa levend te houden.”

Medewerking

In de oorlog werd in alle lagen van de gemeente actief meegewerkt met de bezetter: van stadsbestuurders tot gemeenteambtenaren die in kaart brachten op welke plekken Joodse Amsterdammers woonden, tot Amsterdamse gemeentepolitie die meewerkte aan deportaties, waarvoor de gemeente ook trams beschikbaar stelde.

Van der Laan

Van de bijna 80.000 Amsterdamse Joden werden er ruim 60.000 vermoord. Na de Holocaust was er van Joods leven in Mokum weinig meer over. De overlevenden werden na de oorlog door het stadsbestuur kil en hardvochtig behandeld. Ook moesten velen achterstallige erfpacht plus boetes betalen. Die fout is al rechtgezet onder burgervader Eberhard van der Laan (PvdA).

Bussemaker

Het Amsterdamse college stelt 25 miljoen euro beschikbaar om te investeren in de toekomst van Joods leven in de stad. Daarvoor wordt een commissie ingesteld die het college zal adviseren over de kaders en voorwaarden voor het uitgeven van deze middelen. Oud-minister Jet Bussemaker (PvdA) is benoemd als voorzitter van de commissie; andere leden zijn Bart Wallet, Boaz Cahn, Dienke Hondius, Sharon Kijl en Bertien Minco.

Stolperschwellen

In samenspraak met GVB en NS zal de gemeente in de toekomst ook Stolperschwellen laten plaatsen nabij het Muiderpoortstation en op het Stationsplein. Stolperschwellen zijn ‘struikeldrempels’ met een messing bovenlaag die herinneren aan de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Via het Centraal Station en het Muiderpoortstation zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog de meeste Holocaustslachtoffers weggevoerd.

JD Meijerplein

Ook zal er een Stolperschwelle worden geplaatst op het Jonas Daniel Meijerplein. Daar vonden op 23 en 24 februari 1941 de eerste grote razzia’s plaats, die aanleiding waren voor de Februaristaking. De Stoperschwelle wordt geplaatst om deze aanleiding meer te benadrukken.