Getroffen synagoge Pittsburgh heeft Nederlandse wortels

De Tree of Life Synagogue, die in oktober 2018 werd getroffen door een aanslag, heeft Nederlandse wortels. Dit komt door het grote aantal Nederlandse Joden dat tussen 1800 en 1880 naar de Verenigde Staten is geëmigreerd, zo meldt de site van het Nederlands Israëlietisch Kerkgenootschap (NIK). Eind negentiende eeuw was er een actieve groep Joden in Pittsburgh die de latere Tree of Life synagoge zou stichten. Tien procent daarvan was oorsprong Nederlands en de rest kwam onder meer uit Polen en Litouwen. Niemand kon toen bevroeden dat de synagoge in 2018 zou worden getroffen door een bloedige aanslag waarbij elf doden en zeven gewonden zouden vallen.

In de eerste tachtig jaar van de negentiende eeuw maakten relatief veel Nederlandse Joden de grote oversteek naar Amerika om daar een nieuw leven op te bouwen. Mogelijk omdat de Nederlandse economie in deze jaren kabbelde, maar mogelijk ook vanwege een vorm van kettingmigratie. Deze Joden gingen wonen in onder meer New York, Boston, Philadelphia en Baltimore maar ook in Pittsburgh. In de eerste drie plaatsen leidde het zelfs tot de oprichting van eigen synagogen, aldus het NIK. Deze Nederlandse immigranten wilden in eigen sjoels hun diensten behouden volgens de Amsterdamse minhag. Op dat moment waren het Nederlandse sjoels die het verst van Nederland verwijderd waren. Hollandse sjoels waren er ook in Antwerpen en Londen. Deze bestaan nog, maar volgen de Amsterdamse minhag niet meer.

Terwijl de Nederlandse Joden in Boston, New York en Philadelphia erin slaagden hun eigen synagogen op te richten, vonden ze aansluiting bij Duitse Joden in steden als Pittsburgh, New Orleans, Detroit, Buffalo en Baltimore. In Baltimore was in 1829 eenderde van de sjoelleden van oorsprong Nederlands. In 1870 waren er duizend Joden in Pittsburgh, tien procent ervan was Nederlands. Met uit Polen en Litouwen afkomstige Joden stichtten ze de synagoge Etz Hayyim. Mogelijkerwijs werden ze bij het kiezen van een naam geïnspireerd door die van het Amsterdamse Beth Hamidrasj Ets Chajim, dat in het hart van de Jodenbuurt was gevestigd. Nagenoeg twintig jaar later, in 1883, veranderde de naam van de congregation. Het Hebreeuwse Etz Hayyim werd ingeruild voor de Engelse vertaling ervan: Tree of Life. Langzaamaan veranderde het karakter van deze sjoelgemeenschap en in 1916 werd Tree of Life Conservative. In 2010 fuseerde Tree of Life met de synagoge Or L’Simcha.

Op 27 oktober 2018 vielen elf doden gevallen bij de aanslag in de Tree of Life-synagoge. Ze waren allen tussen de 54 en 97 jaar oud. Zes anderen werden neergeschoten en raakten gewond, waaronder vier politiemensen. De dader is Robert Bowers (46). In de synagoge zou hij antisemitische leuzen hebben geroepen en zou hij ‘alle Joden moeten dood’ hebben geschreeuwd. Eerder verspreidde de man antisemitische berichten en teksten op sociale media zoals het platform Gab, ‘het sociale medium voor extreem-rechts’ in Amerika. Een aantal dagen later ging de site van Gab uit de lucht.